Chầu Lục Cung Nương – đền Thờ – Văn Khấn – Thần Tích là chủ đề cốt lõi trong nghiên cứu tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam, đặc biệt là hệ thống Thập Nhị Thánh Chầu. Vị Thánh Chầu này không chỉ giữ vai trò quan trọng trong hệ thống Tứ Phủ Thánh Chầu mà còn gắn liền với vùng đất linh thiêng Hữu Lũng Lạng Sơn. Việc tìm hiểu sâu về Chầu Lục giúp con nhang đệ tử hiểu rõ hơn về Thánh Mẫu Liễu Hạnh và truyền thống tâm linh phong phú của dân tộc. Bài viết này cung cấp phân tích toàn diện về nguồn gốc, đền thờ chính và nghi thức cúng lễ linh thiêng của Chầu Lục Cung Nương.
Vị Thế và Thần Tích Chầu Lục Cung Nương Trong Tín Ngưỡng Đạo Mẫu
Chầu Lục Cung Nương, hay còn được tôn xưng là Chúa Lục Cung Nương, Bà Chúa Lục Cung, hoặc Lục Cung Tiên Chúa, là một trong những vị Thánh Chầu quan trọng nhất trong Đạo Mẫu Tứ Phủ. Danh xưng của Bà gắn liền với vị trí thứ sáu trong hệ thống Thập Nhị Thánh Chầu, ngay sau Chầu Năm Suối Lân. Bà được tôn vinh vì những công đức khai hoang, trị bệnh và ban phát tài lộc cho nhân dân vùng sơn cước.
Chầu Lục Cung Nương là ai? Vai trò trong Tứ Phủ Thánh Chầu
Trong hệ thống Đạo Mẫu, Chầu Bà là những vị thần linh có nguồn gốc từ thiên đình hoặc là các tiên cô giáng trần, giúp đỡ và cai quản các miền địa hạt khác nhau. Chầu Lục Cung Nương được phân vào hàng Thánh Chầu ngự tại miền Thượng Ngàn, gắn liền với núi rừng và văn hóa bản địa. Bà có danh tiếng lớn, đặc biệt là trong giới đồng thầy, con nhang đệ tử vùng biên ải.
Sự tôn thờ Chầu Lục Cung Nương thể hiện sự giao thoa văn hóa tín ngưỡng sâu sắc giữa người Kinh và các dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc, đặc biệt là người Nùng và Tày. Bà được coi là hiện thân của lòng nhân từ và sức mạnh linh thiêng của núi rừng.
Phân tích Thần tích Chầu Lục Cung Nương giáng trần
Thần tích về Chầu Lục Cung Nương tuy không nhiều như các vị Thánh Mẫu hay Thánh Chầu lớn khác, nhưng lại mang đậm màu sắc huyền bí và sự kết nối giữa thần tiên và nhân gian. Câu chuyện phổ biến nhất kể rằng Bà vốn là một tiên nữ trên Thiên cung. Trong một lần sơ suất dâng rượu, tiên nữ này đã làm vỡ chén ngọc, một lỗi lầm nghiêm trọng khiến Bà bị Ngọc Hoàng giáng xuống trần gian.
Theo lệnh trời, Chầu Lục giáng trần vào ngày 10 tháng 5 âm lịch. Sau khi hết thời hạn lưu đày, vì tấm lòng lưu luyến với nhân gian và công đức đã giúp đỡ người dân nơi đây, vua cha đã chuẩn tấu cho Bà hiển thánh. Bà được giao cai quản một vùng rộng lớn thuộc Hữu Lũng, Lạng Sơn.
Một giai thoại khác lại kể rằng Chầu Lục là hóa thân của Thánh Mẫu Liễu Hạnh, giáng sinh vào gia đình một tù trưởng người Nùng ở vùng Hữu Lũng. Chính vì sự gắn bó với văn hóa bản địa này mà Bà còn được gọi là Mế Lục Cung Nương, trong đó “Mế” là tiếng địa phương dùng để gọi các vị thần hoặc người phụ nữ quyền quý.
Câu chuyện về Bà Quách Thị Hồng Hoa cũng là một phiên bản thần tích đáng chú ý. Theo đó, Chầu giáng sinh trong một gia đình họ Quách và được đặt tên là Hồng Hoa. Sau 19 năm sống ở trần thế, Bà được phép về chầu Ngọc Hoàng, nhưng vì nhớ thương cha mẹ và nhân dân, Bà xin được hiển thánh để tiếp tục trông nom các miền non ngàn sơn trang, đặc biệt là vùng Chín Tư, Hữu Lũng.
Những thần tích này đều thống nhất về vai trò của Chầu Lục: một vị thần từ trời giáng xuống, mang sứ mệnh giúp đỡ người dân miền sơn cước. Bà dạy dân trồng trọt, cầu cho mùa màng bội thu, giúp nhân dân ấm no, hạnh phúc, từ đó được người dân lập đền thờ phụng.
Chầu Lục Cung Nương được thờ phụng tại vùng Hữu Lũng, Lạng Sơn
Ngày tiệc Chầu Lục Cung Nương (10 tháng 5 âm lịch) và ý nghĩa lễ hội
Ngày tiệc chính của Chầu Lục Cung Nương được tổ chức vào ngày 10 tháng 5 âm lịch hàng năm. Đây được coi là ngày Bà giáng trần. Lễ hội là dịp quan trọng để con nhang đệ tử từ khắp nơi hội tụ về đền thờ chính tại Hữu Lũng.
Lễ tiệc không chỉ là nghi lễ tôn giáo mà còn là nét đẹp văn hóa tâm linh của cộng đồng địa phương. Người dân và du khách dâng lên Chầu những lễ vật đặc sản tươi ngon của núi rừng. Hoạt động quan trọng nhất là tổ chức các giá hầu đồng để thỉnh Chầu về ngự, ban tài phát lộc, chữa bệnh và ban phước lành.
Trong ngày này, không khí tại đền Chín Tư vô cùng trang nghiêm nhưng cũng tràn đầy niềm hân hoan. Đây là dịp để mọi người thể hiện lòng thành kính, cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, làm ăn phát đạt và sức khỏe dồi dào.
Đền Thờ Chầu Lục Cung Nương – Đền Chín Tư Lạng Sơn
Đền thờ Chầu Lục Cung Nương chính thức, được coi là nơi linh thiêng nhất gắn liền với thần tích của Bà, là Đền Chầu Lục, hay còn gọi là Đền Chín Tư. Ngôi đền này không chỉ là trung tâm thờ phụng mà còn là một cụm di tích lịch sử – văn hóa quan trọng của tỉnh Lạng Sơn.
Địa điểm và kiến trúc tâm linh của Đền Chầu Lục
Đền Chín Tư tọa lạc tại thôn Chín Tư, xã Hòa Lạc, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn. Vị trí của đền vô cùng đặc biệt, nằm giữa khung cảnh non ngàn hùng vĩ, mang đậm đặc trưng của miền sơn cước. Khu vực này có địa hình hiểm trở, đường dốc núi quanh co, trùng điệp, với dòng Sông Thương uốn lượn bao quanh.
Kiến trúc của đền Chầu Lục thường mang nét kiến trúc truyền thống, hòa quyện với vẻ đẹp tự nhiên của núi rừng. Xung quanh đền là những dãy núi đá lô xô, cây xanh cổ thụ che phủ, tạo nên một không gian linh thiêng, thanh tịnh. Cảnh quan này được mô tả trong các bản văn chầu là “Chốn thanh tân long lâu điện các / Ví nào bằng cảnh hạc Lâm san”.
Đền Chín Tư là nơi thờ chính của Chầu Lục Cung Nương. Ngoài ra, trong cụm di tích này còn thờ Cô Sáu Lục Cung, vị Thánh Cô theo hầu Chầu Bà, giúp đỡ Chầu trong việc cai quản miền sơn trang. Sự hiện diện của đền thờ tại một địa điểm xa xôi, hiểm trở như Hữu Lũng càng khẳng định vai trò tối linh và tầm ảnh hưởng của Bà đối với cư dân vùng núi.
Đền Chầu Lục, nơi thờ tự chính của Chầu Lục Cung Nương
Các nghi lễ và hoạt động thường niên tại Đền Chín Tư
Đền Chín Tư là nơi diễn ra các nghi lễ lớn nhỏ quanh năm, đặc biệt là vào ngày tiệc chính (10 tháng 5 âm lịch). Ngoài ra, đền còn là điểm hành hương quen thuộc của các thanh đồng khi thực hiện các nghi thức liên quan đến miền sơn trang.
Các hoạt động tại đền không chỉ giới hạn trong việc cúng lễ, mà còn bao gồm các sinh hoạt văn hóa dân gian địa phương. Những điệu hát then, đàn tính của người Tày, Nùng thường được cất lên, tạo nên không khí lễ hội đậm đà bản sắc. Các tín đồ khi đến lễ thường được nghe tiếng suối chảy, chim ca ríu rít, cùng với hình ảnh người dân địa phương mặc áo chàm, đầu chít khăn lam, mang theo cơm lam, muối ống vượt ngàn lên non dâng lễ.
Việc duy trì các nghi lễ tại đền Chín Tư là minh chứng cho sự tồn tại và phát triển bền vững của tín ngưỡng thờ Mẫu, đồng thời giúp bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống độc đáo của vùng biên giới. Đền Chín Tư được coi là cột mốc tâm linh, nơi giao hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa thế giới thực tại và cõi linh thiêng.
Nghi Thức Hầu Đồng và Hình Tượng Chầu Lục Cung Nương Ngự Đồng
Trong nghi thức hầu đồng (hầu giá), việc thỉnh Chầu Lục Cung Nương giáng về ngự đồng là một phần không thể thiếu, đặc biệt đối với những đàn lễ liên quan đến sơn trang, tài lộc và khai đàn mở phủ. Chầu Lục không chỉ là vị thần ban phước mà còn là người chứng giám cho sự trưởng thành của tân đồng.
Vị trí của Chầu Lục trong các giá hầu
Theo thứ tự trong Thập Nhị Thánh Chầu, Chầu Lục Cung xếp ở vị trí thứ sáu. Bà là một trong những vị Thánh Chầu ngự trên ngàn có danh tiếng và lượng con nhang đệ tử đông đảo nhất.
Sự xuất hiện của Chầu Lục Cung Nương đặc biệt quan trọng trong các nghi lễ lớn như đại lễ khai đàn mở phủ cho đồng tân lính mới. Cùng với Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn, Chầu Lục là người về chứng tọa sơn trang. Chầu có trách nhiệm chứng giám cho mâm trầu dâng trình và thực hiện nghi thức sang khăn sẻ bóng cho tân đồng. Chầu Lục thường là vị thánh cuối cùng chứng đàn và kết thúc phần chứng phủ, mang ý nghĩa hoàn tất quá trình nhận mệnh.
Y phục, pháp khí và điệu múa đặc trưng
Khi ngự về đồng, Chầu Lục Cung Nương thường mặc y phục màu lam hoặc chàm xanh, màu sắc tượng trưng cho núi rừng, trang phục truyền thống của các dân tộc miền núi. Trang phục này thường được điểm xuyết bằng trâm hoa, lược cài ngọc tuyết, thể hiện vẻ đẹp của tiên nữ sơn cước.
Nghi thức ngự đồng của Chầu Lục mang đậm nét sơn trang. Chầu sẽ thực hiện nghi thức khai cuông và múa mồi (múa đèn hoặc múa quạt). Điệu múa này thể hiện sự linh hoạt, mạnh mẽ của nữ tướng chốn rừng xanh, đồng thời mang tính chất chữa bệnh, trừ tà và ban phước lành.
Vai trò chính của Chầu Lục khi ngự đồng là chứng tọa sơn trang, ban tài phát lộc trên ngàn cho con nhang đệ tử và nhân dân. Người ta tin rằng khi Chầu về, mọi lời cầu xin về sức khỏe, may mắn, và sự thăng tiến trong công việc sẽ được Bà chứng giám và phù hộ.
Văn khấn Chầu Lục Cung Nương được chuẩn bị kỹ lưỡng
Phương Pháp Chuẩn Bị Lễ Vật và Văn Khấn Chầu Lục Cung Nương
Việc dâng lễ và khấn nguyện tại đền thờ Chầu Lục Cung Nương cần được thực hiện đúng theo nghi thức truyền thống. Điều này thể hiện sự tôn trọng đối với vị Thánh Chầu cai quản miền sơn cước.
Nguyên tắc dâng lễ: Lòng thành và lễ vật tương ứng
Nguyên tắc cốt lõi trong tín ngưỡng thờ Mẫu là “Phật tại tâm”. Lòng thành kính là điều quan trọng nhất khi đi lễ, dù lễ vật dâng lên ít hay nhiều. Tuy nhiên, để thể hiện sự trang trọng, người đi lễ nên chuẩn bị mâm lễ vật đầy đủ theo truyền thống sơn trang.
Lễ vật dâng Chầu Lục Cung Nương thường bao gồm:
- Hoa tươi, quả ngọt: Tượng trưng cho sự tươi tốt của thiên nhiên.
- Tiền vàng, lá sớ: Dùng để dâng trình và hóa mã.
- Xôi, thịt, rượu trắng: Lễ vật mặn truyền thống.
- Chè ngon, thuốc lá: Đặc sản vùng miền.
- Phẩm Oản dâng lễ: Đặc biệt là Oản màu xanh lam hoặc chàm, màu y phục của Chầu Lục, tượng trưng cho miền thượng ngàn.
Việc chuẩn bị lễ vật chu đáo không chỉ là hình thức mà còn thể hiện sự trân trọng đối với công đức của Chầu Bà.
Nội dung Cầu Nguyện khi đi lễ đền Chầu Lục
Chầu Lục Cung Nương được biết đến với khả năng ban phát tài lộc, sức khỏe và sự may mắn. Do đó, nội dung cầu nguyện khi đi lễ Bà thường tập trung vào những khía cạnh sau:
- Sức khỏe và bình an: Cầu mong gia đình tránh được bệnh tật, đau ốm, có sức khỏe dồi dào để lao động và sinh sống.
- May mắn và thuận lợi: Cầu cho mọi sự hanh thông, gặp nhiều vận may trong cuộc sống.
- Tài lộc và công danh: Đặc biệt những người làm ăn buôn bán, kinh doanh hoặc người theo nghiệp học hành, công chức thường cầu cho công việc làm ăn phát đạt, thuận buồm xuôi gió, thăng quan tiến chức.
Lưu ý rằng, khi cầu xin, người đi lễ cần trình bày rõ ràng danh tính, địa chỉ và mong muốn của bản thân, đồng thời hứa làm việc thiện để đền đáp công ơn thần thánh.
Tháp Oản Thỏi Vàng 15 – Oản Tài Lộc An Chi với màu sắc xanh lam đặc trưng dâng lễ Chầu Lục Cung Nương
Phân tích ý nghĩa của Văn Khấn Chầu Lục Cung Nương
Văn khấn (hay văn tấu) là một phần không thể thiếu trong nghi lễ dâng Chầu, dùng để bày tỏ lòng thành và cầu thỉnh Thánh Chầu giáng lâm chứng giám. Nội dung bản văn thường được chia thành ba phần chính: ca ngợi cảnh đẹp nơi đền thờ, kể lại thần tích và công đức của Chầu, và cuối cùng là lời khấn nguyện xin phù hộ.
Phần ca ngợi cảnh đền Chầu Lục tại Hữu Lũng thường dùng ngôn từ hoa mỹ để miêu tả vẻ đẹp “non ngàn sơn trang”, từ cây đa cổ thụ, vách đá, đến tiếng vượn hót, thông reo. Văn khấn giúp tạo ra một không gian tâm linh, kết nối người hành lễ với nơi thờ tự linh thiêng.
Khi thỉnh Chầu, văn khấn nhấn mạnh sự tôn kính đối với Lục Cung Tiên Chúa, vị thần đã giáng trần để cứu độ nhân dân. Mục đích cuối cùng của văn khấn là xin Chầu Bà khuông phù đệ tử khang ninh thọ trường (phù hộ cho con nhang đệ tử được khỏe mạnh, bình an và sống lâu).
Trích đoạn Văn Khấn Chầu Lục tiêu biểu:
Nén nhang thơm tâm thành khấn nguyện, giãi lòng thành dâng tiến văn ca. Đường lên xứ Lạng bao xa, đường về Hữu Lũng tuy xa mà gần. Đền thờ Chầu ngự mấy tầng nguy nga, trước sân đền cây đa cổ thụ. Dâng văn tấu thỉnh khuyên mời, Lục Cung tiên chúa giáng nơi bản đền. Ngôi đền thờ Sơn Lâm công chúa, Chầu Lục Cung tối tú chứng minh.
Đoạn văn này không chỉ là lời cầu khẩn mà còn là một tác phẩm văn học dân gian, thể hiện sự am hiểu sâu sắc về thần tích và địa lý tâm linh của Chầu Lục Cung Nương.
Tóm Lược Về Vai Trò Văn Hóa Của Chầu Lục Cung Nương
Chầu Lục Cung Nương là biểu tượng quan trọng của tín ngưỡng thờ Mẫu, đại diện cho quyền lực và lòng nhân ái của người phụ nữ cai quản miền sơn cước. Từ thần tích tiên nữ bị giáng trần đến việc hiển thánh tại Hữu Lũng Lạng Sơn, Chầu Lục đã trở thành vị thần tối linh gắn liền với Đền Chín Tư. Nghi thức dâng lễ, đặc biệt là văn khấn Chầu Lục Cung Nương – đền thờ – văn khấn – thần tích, không chỉ là hoạt động tâm linh mà còn là cách người Việt gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, khẳng định vị thế của Bà trong hệ thống Tứ Phủ Thánh Chầu.
Oản Tài Lộc An Chi chuyên cung cấp sỉ lẻ các loại Oản Tài Lộc, Oản Thờ, Oản Dâng Lễ, Oản Tết… đẹp theo nhu cầu của quý khách tại Hà Nội và các tỉnh lân cận giá cả hợp lý.
