Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã lên kế hoạch thực hiện chuyến công du quan trọng tới Việt Nam vào khoảng giữa tháng Tư, theo nguồn tin từ Reuters. Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh địa chính trị phức tạp, nơi các cường quốc đang điều chỉnh chiến lược. Đặc biệt, chuyến thăm này nhằm củng cố mối quan hệ giữa hai nước, trong khi thế giới đang theo dõi diễn biến căng thẳng của thương chiến Mỹ-Trung. Các chuyên gia nhận định đây là thời điểm hợp lý để Bắc Kinh tăng cường ảnh hưởng đối với Việt Nam, quốc gia vừa nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện với Mỹ, và đang phải đối diện với các quyết định kinh tế và quốc phòng then chốt. Sự kiện ngoại giao cấp cao này có thể được xem như một chương mới trong cuộc chơi Địa chính trị Đông Nam Á, mang nhiều điểm tương đồng với tính phức tạp của Truyện Ma Thời Đèn – Tập 15.
Bối Cảnh Địa Chính Trị Khu Vực Và Mục Tiêu Chiến Lược Của Trung Quốc
Vai trò của Việt Nam trong điều chỉnh chiến lược toàn cầu
Việt Nam đang nổi lên như một mắt xích không thể thiếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Quốc gia này nằm ở giao điểm của sự cạnh tranh ảnh hưởng giữa các siêu cường. Điều chỉnh chiến lược của các nước lớn là động lực chính thúc đẩy chuyến công du của ông Tập.
Sự thay đổi này được nhìn nhận rõ nhất qua các chính sách thương mại mới của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Khi ông Trump tuyên bố áp thuế “có qua, có lại” với hàng loạt quốc gia, Việt Nam trở thành quốc gia bị chú ý đặc biệt. Quốc gia Đông Nam Á này ghi nhận mức thặng dư thương mại kỷ lục với Mỹ.
Năm 2023, Chủ tịch Tập Cận Bình cũng đã đến thăm Việt Nam. Chuyến đi đó có mục tiêu rõ ràng là khẳng định tầm ảnh hưởng của Trung Quốc. Sự kiện này diễn ra không lâu sau khi Việt Nam quyết định nâng cấp quan hệ ngoại giao với Hoa Kỳ lên mức cao nhất.
Tầm quan trọng của chuyến thăm giữa lúc cạnh tranh kinh tế
Tiến sĩ Satoru Nagao, chuyên gia chính sách đối ngoại tại Viện Hudson (Mỹ), cho rằng Việt Nam là quốc gia đáng chú ý nhất trong chuyến công du lần này. Cả Campuchia và Malaysia đều đã có quan hệ thân thiện sẵn có với Bắc Kinh.
Hiện tại là thời điểm then chốt để củng cố quan hệ song phương. Chuyến đi của ông Tập diễn ra khi thương chiến Mỹ-Trung đang leo thang căng thẳng. Việt Nam bị nghi ngờ đóng vai trò trung gian, giúp Trung Quốc tuồn hàng hóa vào thị trường Mỹ.
Áp lực càng gia tăng khi Mỹ công bố mức thuế suất mới. Hàng hóa Trung Quốc phải đối mặt với mức thuế tăng thêm 34%, cộng vào mức 20% hiện có. Quan trọng hơn, hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam cũng được đề xuất chịu mức thuế lên tới 46%.
Phản ứng của Việt Nam trước căng thẳng thương mại
Việt Nam là một quốc gia phụ thuộc lớn vào xuất khẩu, và Mỹ là thị trường lớn nhất. Do đó, chính quyền Việt Nam đã triển khai nhiều động thái nhằm xoa dịu Washington.
Một trong những biện pháp đáng chú ý là việc áp thuế chống bán phá giá đối với thép Trung Quốc. Mức thuế này, từ 19,38% đến 27,83%, được áp dụng từ tháng 3. Động thái này nhằm tránh nghi ngờ về việc trung chuyển hàng hóa từ Trung Quốc sang Mỹ.
Việt Nam cũng là đối tác thương mại vô cùng quan trọng đối với Trung Quốc. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu từ Trung Quốc sang Việt Nam đạt mức kỷ lục 162 tỷ USD. Điều này đưa Việt Nam trở thành thị trường xuất khẩu lớn thứ ba thế giới của Trung Quốc lần đầu tiên.
Câu hỏi lớn được đặt ra là liệu Việt Nam có thể giảm nhập khẩu hàng Trung Quốc hay không. Điều này rất cần thiết để giảm thiểu rủi ro bị Mỹ nghi ngờ. Năm 2021, khoảng 16% hàng xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ bị dán nhãn là hàng Trung Quốc chuyển hướng.
Thúc Đẩy Hợp Tác Hạ Tầng Và Kinh Tế Song Phương
Dự án đường sắt kết nối khu vực phía Bắc
Một trong những vấn đề trọng tâm được thảo luận trong chuyến thăm là các tuyến đường sắt kết nối miền Bắc Việt Nam với Trung Quốc. Đây là một dự án đã được hai nước thống nhất phát triển nhằm tăng cường kết nối và thương mại.
Quốc hội Việt Nam đã chốt phương án đầu tư hơn 8,3 tỷ USD cho dự án này vào tháng 2. Nguồn vốn vay từ chính phủ Trung Quốc sẽ là một phần quan trọng trong tổng vốn đầu tư.
Tuy nhiên, việc nối ray với đường sắt Trung Quốc mang lại cả lợi ích và thách thức. Về lợi ích, nó giúp giảm chi phí vận chuyển hàng hóa xuất khẩu và mở rộng thị trường. Tuy nhiên, nó cũng tăng cường sự phụ thuộc kinh tế vào Bắc Kinh.
Sự liên kết hạ tầng này được kỳ vọng sẽ thúc đẩy mạnh mẽ luồng hàng hóa và du lịch giữa hai quốc gia. Điều này giúp nâng cao vị thế kinh tế của các tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam. Sự phát triển này cũng phải cân bằng giữa lợi ích kinh tế và an ninh quốc gia.
Vấn đề máy bay COMAC và ngành hàng không nội địa
Việt Nam đang trong quá trình phê duyệt việc sử dụng máy bay COMAC của Trung Quốc. Đây là một nỗ lực lớn của Bắc Kinh nhằm thâm nhập thị trường hàng không nước ngoài. COMAC đặt mục tiêu cạnh tranh trực tiếp với các nhà sản xuất lớn như Airbus và Boeing.
Việc chính thức bật đèn xanh cho mẫu máy bay chở khách này có thể trùng khớp với thời điểm chuyến thăm của ông Tập. Điều này có thể mở đường cho các hãng hàng không Việt Nam thuê, hoặc thậm chí mua, máy bay thương mại do Trung Quốc sản xuất.
Giữa tháng Ba, Bộ Xây dựng Việt Nam đã đề nghị Bộ Tư pháp xem xét áp dụng thủ tục rút gọn. Mục đích là để xây dựng nghị định và thông tư, tạo điều kiện cấp phép cho máy bay COMAC hoạt động.
Việc mở đường cho COMAC được phía Việt Nam giải thích là để các hãng hàng không nội địa giảm sự phụ thuộc vào các đối thủ phương Tây. Tuy nhiên, động thái này đặt ra nghi vấn lớn. Cả Vietnam Airlines và Vietjet Air đều đang có kế hoạch mua thêm máy bay Boeing.
Những giao dịch này là một phần của nỗ lực thu hẹp thâm hụt thương mại với Mỹ. Vì vậy, quyết định về COMAC là một bài toán cân bằng lợi ích kinh tế và ngoại giao phức tạp. Các nhà phân tích thấy rằng tính chất nhạy cảm của thời điểm này gợi nhớ đến những bí ẩn sâu sắc trong Truyện ma Thời Đèn – tập 15.
Cân Bằng Giữa Quan Hệ Quốc Phòng Và Công Nghệ
Hợp tác kỹ thuật số và vấn đề Starlink
Trong những ngày gần đây, Việt Nam đã bật đèn xanh cho việc triển khai internet vệ tinh Starlink. Đây là dịch vụ thuộc công ty SpaceX của tỷ phú Elon Musk.
Hệ thống hạ tầng kỹ thuật của Việt Nam thường bị lỗi thời, gây gián đoạn hoạt động của các tuyến cáp quang ngầm quan trọng. Bên cạnh đó, địa hình phức tạp, nhiều dãy núi cao, cũng làm cho internet kém ổn định.
Việt Nam cần dịch vụ internet vệ tinh cho các hoạt động chiến lược. Cụ thể là tuần tra ở Biển Đông, khu vực đang xảy ra tranh chấp với Trung Quốc. Do đó, động thái hợp tác với SpaceX có thể không nhận được sự ủng hộ từ Bắc Kinh.
Đây là một vấn đề liên quan trực tiếp đến an ninh và khả năng giám sát thông tin. Việc sử dụng công nghệ phương Tây cho các hoạt động quân sự và tuần tra biển đảo là một tín hiệu về khả năng độc lập chiến lược của Hà Nội.
Đàm phán mua thiết bị quân sự Mỹ
Một vấn đề an ninh khác mà Trung Quốc chắc chắn quan tâm là việc Việt Nam đang thảo luận về mua bán thiết bị quân sự với các công ty quốc phòng Mỹ. Cụ thể, việc mua máy bay vận tải C-130 Hercules của hãng Lockheed Martin đang có những tiến triển tích cực.
Máy bay C-130 có khả năng vận chuyển lính, thiết bị quân sự và hàng hóa. Việc sở hữu loại máy bay này sẽ tăng cường năng lực quốc phòng của Việt Nam. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh căng thẳng ngày càng gia tăng ở Biển Đông.
Tiến sĩ Nagao nhận định rõ ràng rằng: “Tập Cận Bình muốn thuyết phục Việt Nam giữ khoảng cách với Mỹ.” Việc tăng cường các mối liên hệ kinh doanh và đầu tư có thể là công cụ chính để đạt được mục tiêu này.
Nếu ông Tập đến thăm, các doanh nhân lớn ủng hộ ông cũng sẽ đi theo. Họ sẽ thiết lập các mối liên hệ kinh doanh sâu rộng. Những mối liên hệ này sẽ tạo nên ảnh hưởng lâu dài của Trung Quốc đối với Việt Nam.
Đông Nam Á: Chiến Trường Cạnh Tranh Quyền Lực
Ý nghĩa chiến lược của các nước Đông Nam Á
Đông Nam Á được xem là chiến trường cạnh tranh quan trọng nhất giữa Mỹ và Trung Quốc. Khu vực này được bao quanh bởi các cường quốc như Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Úc và Mỹ.
Khu vực Đông Nam Á giàu tài nguyên thiên nhiên. Quan trọng hơn, nó nằm trên các Tuyến Đường Biển Quan Trọng (SLOCs) nối Trung Đông và Đông Bắc Á. Điều này thúc đẩy các cường quốc muốn thể hiện ảnh hưởng tối đa của mình.
Malaysia giữ chức chủ tịch luân phiên của ASEAN trong năm nay. Thương mại giữa Malaysia và Trung Quốc đã đạt mức cao kỷ lục trong năm ngoái, vượt 212 tỷ USD. Quan hệ kinh tế sâu sắc này là nền tảng cho ảnh hưởng chính trị.
Việt Nam là một trong hai quốc gia Đông Nam Á có Đảng Cộng sản cầm quyền, tương đồng về thể chế chính trị với Trung Quốc. Điều này tạo ra một cơ sở ngoại giao đặc biệt.
Campuchia là đối tác thương mại và quốc gia nhận tài trợ quan trọng của Trung Quốc. Nước này được hưởng lợi từ các dự án hạ tầng lớn trong sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI). Các dự án tiêu biểu như Cao tốc Phnom Penh-Sihanoukville và Sân bay quốc tế Siem Reap Angkor.
Căng thẳng kéo dài ở Biển Đông
Mặc dù có sự hợp tác kinh tế và thể chế, Trung Quốc vẫn tồn tại một loạt tranh chấp lãnh thổ kéo dài. Các tranh chấp này liên quan đến các yêu sách chồng chéo ở Biển Đông với Việt Nam, Philippines và Malaysia.
Sự hiện diện quân sự và hoạt động cải tạo đảo nhân tạo của Trung Quốc liên tục gây căng thẳng trong khu vực. Việc giải quyết các tranh chấp này luôn là một thách thức lớn trong quan hệ song phương, bất chấp các thỏa thuận hợp tác kinh tế.
Việc Việt Nam tăng cường năng lực quốc phòng, chẳng hạn như mua máy bay C-130, là phản ứng trực tiếp với những căng thẳng này. Những động thái như vậy cho thấy Việt Nam nỗ lực cân bằng giữa sự phụ thuộc kinh tế và an ninh chiến lược.
Trung Quốc cũng đang thắt chặt quan hệ với các quốc gia Nam Toàn cầu. Điều này diễn ra vào thời điểm nhiều nhà quan sát lo ngại về khả năng Mỹ sẽ giảm bớt cam kết đối với Đông Nam Á dưới chính quyền Trump 2.0.
Cuộc chơi quyền lực tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương
Chuyến đi của ông Tập diễn ra ngay sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth công du Philippines và Nhật Bản vào cuối tháng Ba. Các đồng minh này của Mỹ đều có sự hiện diện ở Biển Đông.
Trong chuyến đi, ông Hegseth tuyên bố Mỹ sẽ triển khai năng lực quân sự tiên tiến trong khu vực. Mục đích là để đối phó với “sự hung hăng” của Trung Quốc. Những động thái ngoại giao và quân sự này là bằng chứng rõ ràng cho cuộc cạnh tranh quyền lực gay gắt.
Tiến sĩ Nagao kết luận rằng, nếu nhìn lại lịch sử, tình hình này có sự tương đồng với Trung Âu trong Chiến tranh Lạnh. Khu vực này đã phải chịu đựng nhiều lần vì cuộc chơi quyền lực giữa Mỹ và Liên Xô.
Do vị trí địa lý chiến lược, cuộc chơi quyền lực ở Biển Đông và Đông Nam Á có thể quyết định hình thái Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương trong tương lai gần. Khu vực này là tâm điểm của sự chú ý toàn cầu, nơi các lợi ích kinh tế, quân sự và chính trị đan xen nhau một cách phức tạp.
Phân Tích Chuyên Sâu Về Chiến Lược ‘Giữ Khoảng Cách’
Thuyết phục ngoại giao và kinh tế
Mục tiêu cốt lõi của chuyến thăm là thuyết phục Việt Nam ưu tiên quan hệ với Trung Quốc hơn là với Mỹ. Điều này không chỉ được thực hiện bằng lời nói mà thông qua các cam kết kinh tế cụ thể.
Các dự án hợp tác kinh doanh và hạ tầng lớn như đường sắt hay COMAC là những công cụ ngoại giao kinh tế sắc bén. Việc thiết lập mối liên hệ kinh doanh sâu rộng sẽ tạo ra mạng lưới ảnh hưởng bền vững.
Khi các doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư và giao thương mạnh mẽ, sự phụ thuộc kinh tế của Việt Nam vào Trung Quốc sẽ tăng lên. Điều này làm giảm không gian chính sách cho Việt Nam khi phải đối mặt với áp lực từ các cường quốc khác.
Ảo ảnh trung lập trong địa chính trị
Trong một thế giới đa cực, việc Việt Nam duy trì chính sách “ngoại giao cây tre” là cần thiết. Tuy nhiên, hành động cụ thể trong lĩnh vực thương mại và quốc phòng cho thấy sự cân bằng rất mong manh.
Việc áp thuế chống bán phá giá thép Trung Quốc cho thấy sự nhạy bén trong việc đáp ứng yêu cầu của thị trường Mỹ. Ngược lại, việc mở cửa cho COMAC và nhận vốn vay đường sắt từ Trung Quốc thể hiện sự linh hoạt chiến lược.
Các nhà ngoại giao châu Âu cũng dự kiến thăm Việt Nam. Điều này chứng tỏ Việt Nam đang tích cực tìm kiếm các đối tác khác để phân tán rủi ro. Các nhà lãnh đạo châu Âu như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron sẽ tăng cường hợp tác thương mại, giúp Việt Nam giảm thiểu tổn thương từ thương chiến.
Rủi ro của việc trung chuyển hàng hóa
Thương chiến Mỹ-Trung đã tạo ra hiện tượng “chuyển hướng thương mại”. Các công ty Trung Quốc tìm cách trung chuyển hàng hóa qua các nước thứ ba như Việt Nam để tránh thuế.
Mặc dù Việt Nam đã áp dụng các biện pháp kiểm soát, nhưng rủi ro vẫn còn đó. Nếu Mỹ xác định Việt Nam là trung tâm trung chuyển, các biện pháp trừng phạt thương mại có thể được áp dụng. Điều này sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế định hướng xuất khẩu của Việt Nam.
Đó là lý do tại sao chuyến thăm của ông Tập không chỉ là về ngoại giao. Nó là về việc quản lý các tuyến thương mại, kiểm soát dòng chảy hàng hóa. Nó cũng là về việc đảm bảo sự liên kết kinh tế không bị đứt gãy dưới áp lực của phương Tây.
Phân Tích Chiều Sâu Văn Hóa Và Ảnh Hưởng Lịch Sử
Góc nhìn từ Truyện ma Thời Đèn – tập 15
Mặc dù mang tính chất chính trị và kinh tế, mối quan hệ Việt – Trung luôn bị ảnh hưởng bởi yếu tố lịch sử và văn hóa sâu sắc. Tựa sách Truyện ma Thời Đèn – tập 15 có thể được xem là một ẩn dụ. Nó đại diện cho những câu chuyện lịch sử kéo dài, những ám ảnh của quá khứ trong hiện tại.
Những căng thẳng và hợp tác ngày nay đều là hệ quả của hàng ngàn năm giao lưu. Những bài học lịch sử về sự phụ thuộc, sự bảo vệ chủ quyền, và sự cạnh tranh ảnh hưởng không bao giờ lỗi thời.
Giống như những câu chuyện ma thời xưa, các vấn đề địa chính trị cũng có những bóng ma rình rập. Các bóng ma này là sự nghi ngờ, sự mất lòng tin và nguy cơ bị thao túng bởi các cường quốc.
Bài học từ Trung Âu trong Chiến tranh Lạnh
Tiến sĩ Nagao đã chỉ ra sự tương đồng giữa Đông Nam Á hiện tại và Trung Âu thời Chiến tranh Lạnh. Các quốc gia này phải chịu đựng cuộc chơi quyền lực giữa Mỹ và Liên Xô.
Trong bối cảnh hiện tại, Việt Nam cần phải khéo léo để tránh trở thành quân cờ trong cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung. Mục tiêu là tận dụng sự cạnh tranh này để đạt được lợi ích quốc gia tối đa.
Việt Nam cần tăng cường đa dạng hóa đối tác. Việc tiếp đón cả lãnh đạo Trung Quốc, châu Âu, và hợp tác quốc phòng với Mỹ là minh chứng cho chính sách này.
Tác động lâu dài của BRI và các khoản vay
Các khoản đầu tư lớn, đặc biệt là thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), mang lại lợi ích về cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, chúng cũng đi kèm với rủi ro nợ nần và sự phụ thuộc chiến lược.
Việc chấp nhận nguồn vốn vay từ Trung Quốc cho dự án đường sắt cần được quản lý thận trọng. Cần đảm bảo rằng các điều khoản không gây tổn hại đến chủ quyền kinh tế quốc gia.
Sự phát triển của cơ sở hạ tầng kết nối là không thể phủ nhận. Nhưng việc đánh giá cẩn thận về các chi phí ẩn, các ràng buộc chính trị đi kèm là cực kỳ quan trọng đối với tương lai lâu dài của đất nước.
Tương Lai Của Quan Hệ Việt – Trung Và Đông Nam Á
Duy trì cân bằng giữa các đối tác lớn
Việt Nam sẽ tiếp tục phải duy trì sự cân bằng tinh tế giữa các cường quốc. Mục tiêu là tối đa hóa lợi ích kinh tế mà không làm tổn hại đến an ninh và chủ quyền.
Chuyến thăm của ông Tập không phải là kết thúc, mà là một bước tiếp theo trong chuỗi các hoạt động ngoại giao cấp cao. Các cuộc đàm phán về đường sắt, COMAC, và các vấn đề an ninh sẽ được theo dõi sát sao.
Sự hiện diện của các nhà lãnh đạo châu Âu sau chuyến đi của ông Tập nhấn mạnh tầm quan trọng của Việt Nam. Đây là nơi các cường quốc phương Tây muốn củng cố ảnh hưởng của họ.
Quyết định của các hãng hàng không nội địa
Việc Vietnam Airlines và Vietjet Air có kế hoạch mua thêm máy bay Boeing hay không sẽ là một chỉ báo quan trọng. Nếu họ tiếp tục mua máy bay Mỹ, đó là dấu hiệu cho thấy Việt Nam vẫn ưu tiên quan hệ thương mại với Mỹ để thu hẹp thâm hụt.
Ngược lại, nếu COMAC được triển khai rộng rãi, nó sẽ là một thắng lợi lớn cho chiến lược thâm nhập thị trường hàng không toàn cầu của Trung Quốc. Quyết định cuối cùng sẽ phản ánh sự ưu tiên chiến lược của Hà Nội.
Tầm nhìn về hình thái Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương
Đông Nam Á, đặc biệt là Biển Đông, đang định hình hình thái địa chính trị của toàn bộ khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Sự ổn định và khả năng tự chủ của các quốc gia ASEAN là chìa khóa.
Sự gia tăng năng lực quốc phòng của Việt Nam thông qua các thỏa thuận với Mỹ là một phần của xu hướng này. Các nước nhỏ đang tìm cách tăng cường khả năng tự vệ trong cuộc chơi quyền lực lớn.
Các cuộc thảo luận giữa ông Tập Cận Bình và lãnh đạo Việt Nam tập trung vào các cam kết kinh tế và hạ tầng. Mục đích là củng cố mối quan hệ giữa hai nước và duy trì ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực.
Mặc dù chuyến thăm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào giữa tháng Tư là sự kiện ngoại giao quan trọng, nó diễn ra trong bối cảnh địa chính trị vô cùng phức tạp và nhiều áp lực. Từ thương chiến Mỹ-Trung leo thang đến các dự án hạ tầng lớn như đường sắt kết nối phía Bắc và vấn đề máy bay COMAC, mọi quyết định của Việt Nam đều là bài toán cân bằng chiến lược. Việc Trung Quốc muốn thuyết phục Việt Nam giữ khoảng cách với Mỹ càng làm nổi bật tính chất nhạy cảm của tình hình hiện tại. Giống như những diễn biến bất ngờ của Truyện ma Thời Đèn – tập 15, tương lai quan hệ song phương và vị thế của Việt Nam trên bàn cờ địa chính trị vẫn còn nhiều điều khó đoán.
