Câu hỏi về mối liên hệ giữa Người Có Căn đồng Hay Bị Lệch Lạc Giới Tính là một vấn đề phức tạp. Nó giao thoa giữa tín ngưỡng dân gian sâu sắc và các khía cạnh của sức khỏe tâm thần hiện đại. Bài viết này khám phá sự thật đằng sau những đồn đoán này, tránh xa sự mê tín. Chúng tôi sẽ phân tích từ góc độ tâm lý học, sinh học và văn hóa Việt Nam. Đây là chủ đề nhạy cảm đòi hỏi sự hiểu biết về Tín ngưỡng thờ Mẫu. Sự nhầm lẫn giữa căn đồng và vấn đề giới tính có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng đối với Rối loạn định hình giới và sức khỏe tâm thần của cá nhân.
Khái Niệm “Căn Đồng” Trong Tín Ngưỡng Dân Gian Việt Nam
“Căn đồng” hay “căn số” là thuật ngữ phổ biến trong Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ, Tứ Phủ của Việt Nam. Nó chỉ những người được cho là có duyên nghiệp. Họ phải làm con cái của Thánh Mẫu hoặc các vị thần linh trong điện thờ. Người có căn số thường phải trải qua nghi lễ Hầu Đồng, hay còn gọi là ra trình đồng mở phủ.
Niềm tin này đã hình thành qua nhiều thế kỷ. Nó phản ánh cách xã hội cổ truyền lý giải những cá nhân có hành vi khác thường. Hoặc họ có sự nhạy cảm vượt trội về tâm linh. Căn đồng là một phần quan trọng của di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Bản Chất Của Hiện Tượng Người Có Căn Đồng
Người có căn đồng được tin là mang sứ mệnh kết nối giữa cõi trần và cõi âm. Họ không phải là người bệnh. Họ là người được chọn gánh vác trách nhiệm tâm linh. Hiện tượng này hoàn toàn nằm trong phạm vi tín ngưỡng.
Nó không phải là một chẩn đoán y khoa. Nó cũng không phải là một bệnh lý tâm thần. Sự nhạy cảm đặc biệt hoặc khả năng nhìn thấy, cảm nhận được các yếu tố siêu hình là đặc điểm nổi bật. Tuy nhiên, những đặc điểm này thường dễ bị hiểu sai lệch.
Dấu Hiệu Nhận Biết Người Có Căn Số Đồng
Dấu hiệu nhận biết người có căn đồng thường rất mơ hồ và thuộc về trải nghiệm cá nhân. Họ có thể thường xuyên gặp những giấc mơ lạ. Họ có thể cảm thấy bất an, lo lắng hoặc ốm đau không rõ nguyên nhân. Những người này được cho là chưa “trình đồng mở phủ” để giải căn.
Trong một số trường hợp, người có căn đồng thể hiện sự nữ tính (ở nam giới) hoặc nam tính (ở nữ giới) rõ rệt. Điều này thường là do vai trò mà họ đảm nhận trong nghi lễ hầu đồng. Trong đó, các Thánh Cô, Thánh Cậu hay Quan Hoàng có thể nhập vào họ. Sự biểu hiện giới tính linh hoạt này thường bị xã hội nhầm lẫn.
Tác Động Văn Hóa Và Xã Hội Của Căn Đồng
Trong cộng đồng thờ Mẫu, người có căn đồng được tôn trọng. Họ đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn và truyền bá tín ngưỡng. Tuy nhiên, trong xã hội rộng lớn hơn, họ thường phải đối mặt với sự kỳ thị. Đặc biệt khi những biểu hiện giới tính khác biệt của họ bị đánh đồng với các vấn đề tâm lý hoặc lệch lạc.
Sự nhầm lẫn này bắt nguồn từ việc thiếu hiểu biết. Nó cũng bắt nguồn từ định kiến cố hữu về vai trò giới. Nghiên cứu văn hóa cho thấy, sự linh hoạt giới tính trong các nghi lễ tâm linh không phải là dấu hiệu của rối loạn. Nó là một hình thức biểu đạt được chấp nhận.
Phân Biệt Giữa Bản Dạng Giới Và Biểu Hiện Hành Vi
Để hiểu rõ hơn về câu hỏi Người có căn đồng hay bị lệch lạc giới tính, cần làm rõ khái niệm giới tính. Giới tính là một khái niệm đa chiều. Nó bao gồm giới tính sinh học, bản dạng giới, vai trò giới và xu hướng tính dục.
“Lệch lạc giới tính” là một thuật ngữ cũ. Nó mang tính bệnh lý hóa các hành vi hoặc cảm nhận khác biệt. Trong y học và tâm lý học hiện đại, các chuyên gia sử dụng thuật ngữ chính xác hơn. Đó là bản dạng giới hoặc rối loạn định hình giới.
Rối Loạn Định Hình Giới (Gender Dysphoria) Theo Y Học
Rối loạn định hình giới (Gender Dysphoria) là thuật ngữ y khoa. Nó mô tả cảm giác khó chịu sâu sắc. Cảm giác này xảy ra khi bản dạng giới của một người không khớp với giới tính sinh học được gán khi sinh. Đây là một vấn đề sức khỏe tâm thần cần được hỗ trợ.
Các bệnh viện như BV Nhi Đồng 1 và BV Nhi Đồng 2 thường tiếp nhận các trường hợp nghi ngờ rối loạn này. BS Thái Thanh Thuỷ, Trưởng khoa Tâm lý BV Nhi Đồng 2, nhấn mạnh rằng chẩn đoán không chỉ dựa trên diện mạo bên ngoài. Nó cần dựa trên đánh giá toàn diện. Phần lớn các trường hợp đến khám đều không có vấn đề gì về giới tính.
Phổ Bản Dạng Giới Và Xu Hướng LGBTQ+
Bản dạng giới không phải là lưỡng phân (nam hoặc nữ). Nó tồn tại trên một phổ rộng. Các xu hướng tính dục và bản dạng giới không đồng nhất (như đồng tính, song tính, chuyển giới) là những biến thể tự nhiên của con người. Chúng không phải là bệnh lý cần “trị dứt điểm.”
Y học hiện đại, bao gồm Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (APA), đã loại bỏ đồng tính luyến ái khỏi danh sách bệnh tâm thần từ năm 1973. Việc phụ huynh cố gắng “chữa trị” giới tính của con mình là phản khoa học. Nó gây tổn thương sâu sắc đến tâm lý trẻ.
Khi Nào Hành Vi Khác Giới Tính Chỉ Là Sự Bắt Chước
Nhiều trường hợp được cha mẹ coi là “lệch lạc giới tính” thực chất chỉ là biểu hiện hành vi. Những hành vi này bị ảnh hưởng bởi môi trường hoặc sự thần tượng. Trường hợp cậu bé ở Q.8, TPHCM, được chị V đưa đi khám vì nghi ngờ “gay” là một ví dụ.
Cậu bé chỉ đơn thuần bắt chước gu ăn mặc chải chuốt của diễn viên Hàn Quốc mà mình thần tượng. Sau khi kiểm tra, bác sĩ khẳng định cậu vẫn là “đàn ông đích thực.” Sự bắt chước, nhất là ở lứa tuổi vị thành niên, là hoàn toàn bình thường. Đó là giai đoạn trẻ khám phá và định hình nhân cách.
Giải Mã Mối Liên Hệ Giữa Căn Đồng Và Định Kiến Giới Tính
Sự liên kết giữa căn đồng và lệch lạc giới tính là một định kiến văn hóa. Nó không có cơ sở khoa học. Sự nhầm lẫn này thường xuất phát từ việc quan sát thấy người có căn đồng thể hiện sự linh hoạt về giới tính trong nghi lễ. Điều này khác biệt so với vai trò giới truyền thống.
Ví dụ, một thanh niên hầu đồng có thể đóng vai Thánh Cô. Khi đó, họ mặc trang phục nữ tính, cử chỉ uyển chuyển. Những biểu hiện này chỉ giới hạn trong không gian linh thiêng. Nó không đại diện cho bản dạng giới hàng ngày của họ.
Lý Giải Về Sự Tương Đồng Trong Biểu Hiện Hành Vi
Tương đồng hành vi xảy ra vì cả hai nhóm (người có căn đồng và người có bản dạng giới khác biệt) đều vượt ra ngoài khuôn mẫu nam/nữ nghiêm ngặt của xã hội. Người có căn đồng thể hiện tính linh hoạt giới để phục vụ nghi lễ. Người có bản dạng giới khác biệt thể hiện bản chất nội tại của họ.
Tuy nhiên, nguyên nhân gốc rễ hoàn toàn khác nhau. Một bên là chức năng tâm linh. Một bên là cấu trúc tâm lý và sinh học cá nhân. Việc gán ghép Người có căn đồng hay bị lệch lạc giới tính là sự quy chụp thiếu công bằng.
Áp Lực Xã Hội Và Sự Nhầm Lẫn Giới Tính Ảo
Các chuyên gia nhận định rằng áp lực xã hội và thiếu hiểu biết của cha mẹ là nguyên nhân chính dẫn đến “giới tính ảo.” Đây là thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng trẻ vị thành niên hoài nghi hoặc cố tình bắt chước hành vi giới tính khác biệt. Nguyên nhân này không phải do sinh học.
Trường hợp bé gái N.T.L (13 tuổi) ở BV Nhi Đồng 2 là một minh chứng. L bắt đầu ăn mặc “chuẩn men” và cặp bồ với bạn gái sau biến cố gia đình. Sự thay đổi này xuất phát từ mong muốn bảo vệ mẹ và coi thường người cha. L muốn trở thành người đàn ông trong gia đình để bù đắp.
Trường hợp L.T.T (15 tuổi, Q.10, TPHCM) sống với mẹ từ nhỏ. Cậu bé bị mẹ bảo bọc quá mức. T đã “nhiễm tính” của mẹ, dẫn đến tướng đi ẻo lả và giọng nói léo nhéo. Những trường hợp này cho thấy sự thiếu vắng vai trò của người cha hoặc mẹ có thể gây ảnh hưởng sâu sắc đến sự định hình vai trò giới.
Vai Trò Của Gia Đình Trong Việc Hình Thành Bản Dạng Giới
Gia đình đóng vai trò tối quan trọng trong việc giúp trẻ định hình giới tính. Theo BS Phạm Ngọc Thanh, BV Nhi Đồng 1, sự thiếu vắng vai trò rõ ràng của cha hoặc mẹ có thể gây rối loạn. Cha mẹ cần làm gương. Họ cần tôn trọng nhau.
Nếu bé trai chỉ chơi với 3 chị gái và người giúp việc, mặc đồ cũ của chị, như trường hợp N.H.T (9 tuổi), bé dễ có xu hướng bắt chước trò chơi của con gái. Sự tiếp xúc quá nhiều với một giới tính, thiếu hình mẫu đồng giới rõ ràng, có thể ảnh hưởng đến vai trò giới. Tuy nhiên, điều này vẫn chưa phải là rối loạn định hình giới thực sự.
Hệ Quả Nghiêm Trọng Của Việc Chẩn Đoán Sai Lệch Giới Tính
Trong những năm gần đây, số lượng ca nghi ngờ “đồng tính ảo” đến khám tại các bệnh viện nhi tăng đột biến. BS Hà, tại BV Nhi Đồng 2, đã tư vấn cho gần 20 ca trong hai tháng đầu năm. BS Hoàng Vũ Quỳnh Trang, khoa Tâm lý BV Nhi Đồng 1, cho biết số ca trung bình mỗi tháng là 4-5 ca. Thống kê này cho thấy sự hoang mang lớn của phụ huynh.
Việc tự ý kết luận con cái bị “gay” hay “les” chỉ dựa vào sở thích ăn mặc hay cử chỉ là sai lầm nghiêm trọng. Sự thiếu hiểu biết này đang đẩy nhiều trẻ vào tình trạng tâm lý khủng hoảng. Nó tạo ra “giới tính ảo.”
Phản Ứng Cực Đoan Của Phụ Huynh Và Hậu Quả Tâm Lý Trẻ
Nhiều phụ huynh, từ sự nghi ngờ, đã la mắng, cấm đoán và nói những lời làm tổn thương trẻ. TS-BS Nguyễn Thành Như, chuyên gia nam học, kể lại trường hợp điển hình. Sau khi bác sĩ kết luận trẻ bình thường, phụ huynh vẫn không tin. Họ đưa con đi khám nhiều nơi.
Cuối cùng, cậu bé nổi giận và tuyên bố: “Mẹ muốn con đồng tính lắm phải không? Con sẽ đồng tính cho mẹ vui lòng.” Phản ứng tiêu cực và cố gắng ép buộc này không chỉ phá vỡ mối quan hệ. Nó còn có thể khiến trẻ hình thành bản dạng giới đối kháng.
Trường hợp Nguyễn Thanh T, học sinh lớp 10, Trường THPT Nguyễn An Ninh, quận 10, TPHCM, là một ví dụ đau lòng. Chỉ vì không có bạn trai và hay chơi với nhóm bạn gái, bố T đã quát: “Có phải mày pêđê không?”. Câu nói đó đã khiến T bắt đầu hoài nghi bản thân. Khi trò chuyện với chuyên gia, T liên tục hỏi: “Em pêđê thật phải không cô?”
Thực Trạng Khám Giới Tính Ảo Tại Bệnh Viện
Thống kê tại Khoa Tâm lý, BV Nhi Đồng 2 cho thấy sự gia tăng của hiện tượng “đồng tính ảo.” Nếu trước đây chỉ có 1-2 ca mỗi tháng, nay đã lên đến 2-3 ca mỗi tuần. Điều này phản ánh rõ nét áp lực xã hội và sự thiếu chấp nhận từ phía gia đình.
Đặc điểm chung của các bệnh nhi là sự chống đối. Bé trai thì nói năng ẻo lả, mặc đồ con gái. Ngược lại, bé gái cắt tóc ngắn, ăn mặc như con trai. Hầu hết các em đều từ chối, chống đối lại hình ảnh giới tính sinh học của bản thân. Đây là dấu hiệu của rối loạn tâm lý phát sinh từ áp lực, không phải là rối loạn bẩm sinh.
Các bác sĩ phải dành nhiều thời gian tư vấn. Mục tiêu là để phụ huynh hiểu rằng trẻ đang ở giai đoạn khám phá hành vi. Họ không bị “bệnh” cần chữa trị. Việc can thiệp sai lầm có thể làm tình trạng của trẻ trở nên nặng nề hơn.
Phương Pháp Khoa Học Hỗ Trợ Trẻ Em Về Bản Dạng Giới
Cha mẹ có trách nhiệm tạo ra một môi trường an toàn và chấp nhận. Điều này giúp trẻ tự tin khám phá và hình thành bản dạng giới của mình một cách tự nhiên. Việc phân định rõ ràng giữa tín ngưỡng dân gian và khoa học là điều cần thiết.
Cha mẹ không nên hốt hoảng khi thấy con có hành vi khác giới tính. Trẻ nhỏ dưới 3 tuổi thường muốn bắt chước hành vi của cả hai giới. Thống kê trong sách giáo khoa Nhi khoa Nelson năm 2000 chỉ ra rằng hơn 20% bé trai và gần 40% bé gái thích có hơn 10 hành vi khác giới. Đây là giai đoạn khám phá bình thường.
Nguyên Tắc Giáo Dục Giới Tính Bình Thường Cho Trẻ
Giáo dục giới tính cần bắt đầu sớm, từ lúc trẻ nhận biết giới tính của mình (khoảng 18 tháng tuổi). Cha mẹ nên giúp trẻ có khái niệm rõ ràng về giới tính của mình. Họ phải làm gương, biết tôn trọng và đối xử lịch sự với nhau.
Người cha cần gần gũi con trai. Họ giúp bé học cách trở thành một người đàn ông có trách nhiệm. Người cha nên đảm nhận những công việc nặng nhọc, dạy luật lệ gia đình và xã hội. Người mẹ nên can đảm tách ra khỏi con trai. Việc này giúp trẻ tự lập và phát triển tính nam.
Ngược lại, nếu con gái có xu hướng nam tính, người mẹ có vai trò làm gương lớn hơn. Người mẹ cần thể hiện vai trò của một phụ nữ đảm đang, hiền dịu. Điều này không nhằm mục đích ép buộc. Mục đích là để cung cấp hình mẫu đa dạng.
Khi Nào Cần Tham Vấn Chuyên Gia Tâm Lý Và Y Khoa
Dấu hiệu lệch hướng giới tính có thể được phát hiện từ lúc 3 tuổi. Cha mẹ cần chú ý nếu trẻ không biết giới tính của mình khi mừng sinh nhật thứ ba. Hoặc trẻ luôn nói thích giới tính đối lập. Hay trẻ luôn phủ nhận bộ phận sinh dục của mình.
Nếu thấy các dấu hiệu báo động này, cha mẹ nên đưa trẻ đi kiểm tra y khoa và khám tâm lý ngay lập tức. Cả trẻ và phụ huynh đều cần gặp chuyên viên tâm lý. Chuyên viên sẽ khai thác bệnh sử, tìm hiểu về môi trường gia đình. Họ giúp trẻ có khái niệm giới tính rõ ràng.
Chuyên gia tâm lý có thể giúp phân biệt giữa rối loạn định hình giới thực sự, ảnh hưởng của môi trường, hay chỉ là sự nhầm lẫn văn hóa. Việc này tránh được những chẩn đoán sai lầm. Nó giúp ngăn chặn việc gán ghép vấn đề giới tính với các yếu tố tâm linh như Người có căn đồng hay bị lệch lạc giới tính. Việc này là nền tảng cho sự phát triển khỏe mạnh của trẻ.
Các biện pháp phòng tránh nguy cơ lệch lạc giới tính bao gồm khuyến khích trẻ mặc quần áo và chơi trò chơi hợp giới tính. Trẻ cũng cần kết thân với bạn cùng giới tính trước tuổi dậy thì. Cha mẹ không được hạ thấp giá trị giới tính của trẻ. Phê phán hành vi của trẻ trong giai đoạn khám phá là điều cấm kỵ.
Phân Tích Chuyên Sâu Về Góc Độ Sinh Học Và Tâm Lý Học
Nguyên nhân của Rối loạn Định hình giới (Gender Dysphoria) rất phức tạp. Nó thường liên quan đến bất thường về hormone hoặc nhiễm sắc thể bẩm sinh. Đây là nguyên nhân sinh học, không phải do ảnh hưởng của thần linh hay tâm linh.
Việc tìm kiếm nguyên nhân rõ ràng vẫn đang được nghiên cứu. Tuy nhiên, các chuyên gia nhận thấy các yếu tố gia đình, thiếu vắng vai trò cha mẹ, hoặc cha mẹ có vấn đề tâm thần, có thể đóng góp vào rối loạn này. Điều này làm rõ sự khác biệt giữa yếu tố y học và tín ngưỡng.
Phụ huynh cần hiểu rằng việc Người có căn đồng hay bị lệch lạc giới tính là hai phạm trù hoàn toàn khác nhau. Một bên thuộc về tín ngưỡng, văn hóa. Bên còn lại là khoa học, sức khỏe tâm thần. Chẩn đoán sai lầm không chỉ gây căng thẳng cho gia đình mà còn đe dọa trực tiếp đến cuộc sống của trẻ.
Việc nhận thức đúng đắn và chấp nhận sự đa dạng giới tính là bước tiến quan trọng của xã hội. Phụ huynh nên tìm kiếm sự tư vấn chuyên môn thay vì tự ý kết luận. Bệnh viện Bình Dân và các khoa Tâm lý Nhi luôn sẵn sàng hỗ trợ các gia đình đang hoang mang.
Kết luận khẳng định rằng việc đánh đồng Người có căn đồng hay bị lệch lạc giới tính là một sai lầm văn hóa nghiêm trọng. Căn đồng là một nét đẹp tín ngưỡng dân gian, không phải là một bệnh lý. Bản dạng giới đa dạng là một phần tự nhiên của con người và cần được tôn trọng. Sự can thiệp sai lầm, xuất phát từ định kiến hoặc thiếu hiểu biết, mới chính là nguyên nhân gây tổn thương và dẫn đến rối loạn tâm lý ở trẻ.
