Chúng ta đều biết Hầu Đồng là một nghi lễ trong tín ngưỡng dân gian như thờ Mẫu, thờ Trần triều ... . Vậy hầu đồng để làm gì? Hầu đồng mang ý nghĩ gì và tại sao lại hầu đồng?
Trong bài viết này Tamlinh.org xin được chia sẻ một số hiểu biết của mình về nghi lễ hầu đồng trong tín ngưỡng thờ Mẫu.
Hầu đồng là gì?
Hầu đồng hay còn gọi là hầu bóng là một hình thức giao tiếp giữa hai thế giới với nhau. Một thế giới bí ẩn vô hình, nơi tồn tại những vị thánh thần và thế giới thực tại của chúng ta đang sống. Hai thế giới đó giao tiếp với nhau thông qua một vị sứ giả là các ông bà đồng. Các ông bà đồng là một trường trung gian truyền dẫn cái vô hình thành cái hữu hình để con mắt trần gian được nhìn thấy và được nghe thấy.
Hầu đồng hiện nay được nhìn nhận dưới hai thế giới quan với hai hướng tiếp cận khác nhau.
- Thứ nhất, đối với những người thực hành nghi lễ và tín đồ của nghi lễ họ nhìn nhân đánh giá nó là một nghi lễ thiêng.
- Còn dưới ánh mắt nghiên cứu của chính quyền và các nhà nghiên cứu họ coi đó là một loại hình diễn xướng dân gian, họ đánh giá trên các yêu tố nghệ thuật như vũ điệu, âm nhạc hay lời văn ... .
Cả hai cách tiếp cận như vậy đều có những phần đúng nhưng vẫn tồn tại trong đó sự đối lập và xung đột với nhau.
Vậy tại sao phải hầu đồng?
Dưới góc độ tiến hóa sinh học và phát triển văn hóa, con người từ thủa hồng hoang đã chịu nhiều những khó khăn và thử thách từ thiên nhiên và các loài thú dữ. Khi đó nỗi sợ được gửi gắm vào một vị thần với quyền năng mà họ mong muốn để giải tỏa sự sợ hãi. Chúng ta đều thấy các quyền năng của các vị thần còn con người thì không có, họ mong muốn và gửi gắm các quyền năng đó vào các vị thần để cầu mong cho cuộc sống được tốt hơn.
Ví dụ như trong tín ngưỡng thờ Mẫu: các vị thánh trên Thượng Ngàn có quyền năng phù hợp với lối sống trên rừng, còn các vị thánh Thoải Phủ lại phù hợp với lối sống sông nước....Và khi đối mặt với cuộc sống đầy nỗi sợ hãi này họ cầu mong sự chở che.
Nhưng thực thế là các vị thần ở thế giới vô hình, họ đâu có thấy được. Vì vậy họ chọn những người cao quý và trong sạch để thỉnh cầu những vị thần nhập vào đó cho họ thấy, cho họ biết và trao cho họ niềm tin, sức mạnh để vượt qua sự sợ hãi đó.
Như vậy ý nghĩa của hầu đồng là ước muốn các vị thánh hiện hữu một cách có thật không hoài nghi và mơ hồ. Ví dụ như trong các nghi lễ bắt ma, tại sao các vị thánh không bắt ma ở thế giới vô hình? mà phải thỉnh thánh nhập vào người, và ma tà cùng nhập vào người? Chả phải để cho con người thấy thôi sao.
Hầu đồng: Khẳng định tồn tại thế giới siêu hình
Trong tín ngưỡng thờ Mẫu, các vị thánh nhập đồng khẳng định có tồn tại một thế giới siêu hình, linh thiêng để con người thấy. Khi đó con người không còn hoài nghi là có Thánh hay không.
Vì con người chúng ta luôn hoài nghi những thứ vô hình mà chỉ tin vào mắt thấy tai nghe. Từ đó quá trình giao tiếp và tiếp cận giữa con người và thánh trở thành chân thực. Và sự chỉ bảo, truyền phán ... sẽ diễn ra một cách cụ thể, làm cho con người dễ tiếp nhận, dễ hiểu và niềm tin được tăng trưởng.
Như trong nghi lễ mở phủ, chỉ cần khấn lễ và đọc sớ thì các ngài có thể chứng lễ, nhưng tại sao lại phải thỉnh ngài về chứng lễ. Giữa hai thế giới hữu hình và vô hình thì các thánh hiện hữu mà con người có thể thấy được, sờ được sẽ giúp con người có một niềm tin chân thật, một niềm tin tuyệt đối đối với những cư dân nông nghiệp.
Hầu đồng là một nghi lễ, không phải là một loại hình diễn xướng văn hóa.
Người hầu đồng chân chính phải là một con người trong sạch, một con người đủ phẩm chất và đạo đức để thánh ngự nơi thân xác người đó nhằm giao cảm với thế giới trần gian này.
Ví người đồng như một chiếc ghế để thánh ngự, thì cái ghế đó không thể nhiễm bùn đất, cáu bẩn được. Nó buộc phải sạch sẽ, vì vậy người hầu đông phải hiểu rõ điều này. Những vị đồng mà tâm còn vướng bẩn, còn mưu mô hiểm ác thì không xứng ngồi đồng mà có ngồi thì cũng không thánh nào ngự.
Bài viết mang ý kiến cá nhân nên không tránh khỏi thiếu sót. Kính mong các vị nếu có ý kiến xin hoan hỷ góp ý.
Tamlinh.org
