Mùng 5 tháng 5 âm lịch hàng năm, người Việt chúng ta lại đón Tết Đoan Ngọ. Vậy trong Tết Đoan Ngọ mọi người thường cúng gì? Cúng như thế nào? Cúng vào giờ nào tốt nhất? Tại sao Tết Đoan Ngọ lại là tết giết sâu bọ? Văn khấn Tết Đoan Ngọ 2022?
Tết Đoan Ngọ bắt đầu từ giữa trưa. Theo quan niệm của người xưa, đây là thời điểm khí dương thịnh nhất trong ngày cũng như trong năm vì ngày trong tháng năm là ngày dài nhất, “tháng năm chưa nằm đã sáng”.
Vì sao lại là Tết giết sâu bọ?
Dịp Đoan Ngọ (5/5 Âm lịch) là lúc tiết trời nóng bức nhất. Đây là lúc chuyển mùa, sâu bọ, côn trùng cũng được dịp phát triển gây bệnh cho người, vật nuôi và cây cối. Vì vậy, người dân ta thực hiện các nghi lễ diệt sâu bọ và dâng hương cầu tai qua nạn khỏi, được mùa.
Trong văn hoá Việt thì ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch lại là ngày giỗ Quốc mẫu Âu Cơ. Trong dân gian đã lưu truyền câu ca dao:
Là ngày giỗ Mẹ Việt Thường Văn Lang.
Ở vùng đồng bằng Nam Bộ Việt Nam thì ngày mùng 5 tháng 5 còn được gọi là ngày "Vía Bà", thờ Linh sơn Thánh mẫu trên núi Bà Đen.
Ở Đồng Tháp nói riêng và các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long nói chung, ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch còn gọi là ngày "nước quay", vì cứ theo lệ hàng năm, nước ở thượng nguồn đổ về đến nước ta làm nước sông trở thành đỏ đục và có nhiều xoáy nước. Và năm nào cũng vậy, ngày này được coi là ngày bắt đầu của những mùa lũ hàng năm.
Tết Cơm Mới vì 5.5 nhà nhà gặt xong, nhà nhà xát gạo thổi cơm mới. Người ta cúng lễ cho một tiết mới, mừng sự trong sáng và quang đãng.
Tết Đoan Ngọ cúng gì? Ngày mùng 5 tháng 5 cúng gì?
Có lễ tết là có cúng bái. Cũng như các Tết của người Việt, dân ta cũng ăn tết Đoan Ngọ bằng cúng bái. Ta cúng cảm tạ trời đất và gia tiên phù hộ cho việc mùa màng và sức khỏe con cháu trong nhà. Cúng xong thì ta ăn, chứ không đổ xuống sông như bên Tàu.
Những món ăn đặc biệt rất được mong chờ trong ngày Tết Đoan Ngọ
Vậy ta cúng mùng 5 tháng 5 gồm những gì?
- – Hương, hoa, vàng mã
- – Nước, rượu nếp
- – Các loại hoa quả
- – Bánh tro, bánh ú, cơm rượu nếp
- – Xôi, chè
Tùy từng điều kiện gia đình, có thể làm mâm cỗ chay hoặc mâm cỗ mặn cúng gia tiên vào ngày "Tết giết sâu bọ", hoặc dâng hương hoa, cúng trái cây tươi cũng đều được. Tuy nhiên dù cúng như thế nào cũng cần phải có 3 thứ: rượu nếp, bánh tro và hoa quả.
Người miền Bắc thường thắp hương vào buổi sáng, sau đó ăn rượu nếp và các loại quả như vải thiều, mận để giết sâu bọ. Sau đó trưa sẽ ăn các món ngon từ thịt vịt. Ngoài ra mâm cúng còn có các loại chè, bánh trôi, bánh chay, xôi oản, chè kho.
Cơm rượu nếp là món ăn đặc biệt không thể thiếu trong Tết Đoan Ngọ
Nếu chuẩn bị mâm cỗ cúng, ngoài những món truyền thống như xôi gấc, nem rán, gà luộc,...có thể làm thêm những món tùy sở thích như sườn sốt chua ngọt, thịt kho tàu, cá rán, cá kho. Nói chung thực đơn các món rất đa dạng, tùy văn hóa mỗi gia đình, mỗi địa phương, chứ không quy định quá nghiêm ngặt. Vì điều quan trọng nhất trong ngày Tết giết sâu bọ là để con cháu được tỏ lòng biết ơn với tổ tiên và trân trọng những điều đẹp đẽ của tạo hóa. Vậy nên dù mâm cúng sơ sài hay đủ đầy, dù cúng chay hay cúng mặn, cũng đều cần được chuẩn bị và tiến hành với lòng thành kính và nghiêm túc.
Cúng Tết Đoan Ngọ vào lúc nào?
Mùng 5 tháng 5 là ngày mấy dương lịch?
- Năm nay tết Đoan Ngọ rơi vào ngày 03/6/2022 dương lịch tức ngày 5/5/2022 âm lịch.
- Nhằm ngày Đinh Hợi, tháng Bính Ngọ, năm Nhâm Dần
- Trong đó, gia chủ có thể tham khảo các giờ tốt trong ngày: Sửu (01h-03h), Thìn (07h-09h), Ngọ (11h-13h), Mùi (13h-15h), Tuất (19h-21h, Hợi (21h-23h)
Các gia đình nên cúng Tết Đoan Ngọ vào giờ Ngọ (11 giờ - 13 giờ) là đẹp và chuẩn nhất vì đây là thời điểm được gọi là Dương nhất trong năm! Ngoài ra nếu các gia đình hiện đại không sắp xếp được thời gian, có thể dâng lễ cúng vào 7 giờ - 9 giờ sáng cũng được. Hai khung giờ này đều là khung giờ hoàng đạo, thích hợp để tiến những nghi lễ cúng bái tâm linh.
Văn khấn Tết Đoan Ngọ
Bài cúng mùng 5 tháng 5 theo Văn khấn tết Đoan Ngọ cổ truyền Việt Nam
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
– Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
– Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
Tín chủ chúng con là: …
Ngụ tại: …
Hôm nay là ngày mồng 5/5 âm lịch, nhằm ngày Tết Đoan Ngọ, chúng con sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, hoa đăng, trà quả dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng, Chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần, cúi xin các Ngài giáng lâm trước án chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ …, cúi xin các vị thương xót con cháu chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ tại nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng bình an thịnh vượng.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Bánh tro, mận, rượu nếp, thạch...là những món ăn thường được chuẩn bị và dâng cúng trông ngày Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ cần làm gì? Ăn gì để "giết sâu bọ"?
Xưa kia, vào ngày mùng 5 tháng 5, người dân sống bằng nghề nông thường tổ chức lễ cúng trời đất khi bước vào một tiết mới. Ngoài ra mùa hè tiết trời oi bức, dịch bệnh phát sinh, người xưa cho là trời phạt nên thành tâm chuẩn bị lễ cúng để cầu xin sức khoẻ và một mùa vụ bội thu. Ngày nay, vào ngày Tết Đoan Ngọ các gia đình dậy sớm, tất bật mua sắm, chuẩn bị lễ cúng (cúng chay hoặc cúng mặn). Sau khi tạ lễ, thụ lộc, mọi người quây quần bên nhau trò chuyện vui vẻ và cùng hướng đến một mùa hè tốt đẹp.
Ở Việt Nam, ngày Tết Đoan Ngọ còn được gọi là "ngày giết sâu bọ" vì người ta tin rằng khi ăn món ăn đầu tiên trong ngày này thì sâu bọ, giun sán trong người sẽ bị chết hết. Tục giết sâu bọ ở đây phải được hiểu không phải giết sâu bọ phá hoại mùa màng mà là giết sâu bọ trong con người của ta. Theo quan niệm của người xưa thì trong mỗi con người của chúng ta, trong lục phủ ngũ tạng đều có sâu bọ (có thể là vi trùng), nhất là trong bộ phận tiêu hoá. Nếu hàng năm không trừ đi, sâu bọ sẽ đem lại bao nhiêu tai hại cho con người.
- Vì thế, buổi sáng ngày mồng 5 tháng Năm, ngay khi thức dậy, súc miệng xong là phải giết sâu bọ ngay. Ở miền Bắc, trong dịp này mỗi người ăn ít nhất một bát cơm rượu nếp, sau đó ăn một bát thạch, rồi đến ăn các trái cây như mận, muỗm, sấu, đào,…
- Ở miền Trung, thì có món bánh Ú tro, bánh này cũng giống như bánh tro (bánh gio) nhưng chỉ khác về hình dáng (bánh Ú có hình kim tự tháp trong khi bánh gio có hình trụ dài). Như vậy, trong các món ta có thêm món bánh gio cho ngày Đoan Ngọ.
Ăn thì sẽ cần phải uống, người xưa cho rằng tất cả những thứ lá lẩu trong vườn hái được trong ngày mồng 5/5, đặc biệt là được hái vào lúc giữa trưa (Theo tục hái lá ngày Đoan Ngọ), thì ngoài lá ngải, các loại lá rau gia vị, trong vườn có lá vối, hái về phơi khô thì có để đến mùa năm sau cũng vẫn còn thơm, lá chè xanh hái hái giữa trưa sẽ đạt độ ngon nhất vì chất từ dưới gốc hướng lên phía trên của cây, dinh dưỡng, dược tính... đạt đến ngưỡng của nó, sẽ không bị chát gắt như hái vào buổi chiều.
Sáng hôm mồng 5 tháng năm, bọn sâu bọ ở bụng dưới ngoi lên bụng trên. Ăn rượu nếp vào cho chúng say, sau đó những trái cây làm cho chúng chết. Mỗi trái cây đều là một vị thuốc giết sâu bọ. Trong đông y, Thuốc Nam cũng như thuốc Bắc, các vị thuốc phần lớn đều lấy ở loài thảo mộc, các trái là kết tinh của loài thảo mộc cho nên có tính chất giết được sâu bọ.
Người xưa cũng cho rằng ngày này là ngày khí dương lên đến cực thịnh, điểm cao nhất là vào giữa trưa, tức giờ ngọ. Đây là giờ nóng nhất trong ngày và trong năm. Lúc đó mặt trời sẽ rọi những tia nắng nóng làm cho lá cây biến đổi mang những dược tính đặc biệt, được kết tinh và cô đọng lại mà những ngày khác không thể có. Những lá cây này ngày thường có thể dùng để trị bệnh thông thường như đau đầu, đau nhức xương khớp, cảm mạo, xây xẩm mặt mày... Những lá cây này được hái đem về nhà phơi khô, sắc uống khi có bệnh. Cũng bởi vì quan niệm như vậy mà người dân còn có tục lệ hái thuốc vào ngày Tết Đoan Ngọ hoặc cho trẻ tắm bằng nước nấu từ lá ngò - loại lá giúp cơ thể tăng sức đề kháng.
Ngày nay, tập tục ngày Tết Đoan Ngọ ít nhiều thay đổi, chẳng mấy ai còn nghĩ đến tục lệ hái thuốc nữa mà ngày này trở thành một ngày để gia đình sum họp, quây quần bên nhau. Dẫu vậy nhưng ý nghĩa sâu xa của ngày Tết Đoan Ngọ vẫn được giữ nguyên, đó là ngày để người dân thể hiện sự cảm tạ với trời đất, với thiên nhiên.
