Chầu Mười Đồng Mỏ hay Chầu Mười Mỏ Ba là vị Chầu bà đã có công giúp vua Lê đánh giặc Minh và tiêu diệt đội quân của Liễu Thăng. Thần tích về Chầu Mười rất ít, hầu như không thấy trong các tài liệu. Vậy Chầu Mười thực sự là ai? Đền thờ Chầu Mười ở đâu? Sắm lễ Chầu Mười như thế nào? Văn khấn Chầu Mười? Lời hát văn thỉnh Chầu Mười Đồng Mỏ?... Hãy cùng Tamlinh.org tìm hiểu
Cung Cô Mười tại đền thờ Chầu Mười Đồng Mỏ
Chầu Mười Đồng Mỏ là ai?
Chầu Mười Đồng Mỏ hay còn gọi là Chầu Mười Mỏ Ba là một trong những vị Chầu tối linh được nhân dân và con nhang đệ tử phụng thờ, loan giá.
Theo truyền thuyết, với công Lê Lợi diệt giặc cứu khổ muôn dân bà được Ngọc Hoàng sắc phong Khâm sai bốn phủ.
Sự tích Chầu Mười Đồng mỏ?
Sự tích 1: Chầu Mười Đồng Mỏ là con gái tù trưởng ở đất Đồng Mỏ
Chầu Mười Đồng Mỏ là con gái tù trưởng ở đất Đồng Mỏ. Sinh thời Chầu giỏi võ và kiếm cung, khi vua Lê Thái Tổ hiệu triệu toàn dân đánh giặc, Ngài đã chiêu binh ra sức giúp triều đình. Sau khi giặc tan triều đình phong công. Chầu giúp dân lập ấp tế trợ cứu bần. Đến mùa thu Chầu mãn hạn về tiên. Triều đình phong tặng anh hùng liệt nữ, tiếng Chầu anh linh biến hiện khắp Bắc Trung Nam xa gần nô nức trảy hội Mỏ ba.
Chầu được Ngọc Hoàng – một trong những vị Chầu tối linh được nhân dân và con nhang đệ tử phụng sự loan giá.
Sự tích 2: Chầu Mười dưới thời Lê Thái Tổ Trung Hưng khởi binh chống giặc
Chầu Mười vốn là người Tày, dưới thời Lê Thái Tổ Trung Hưng khởi binh chống giặc.
Chầu sinh quán trong một gia đình có truyền thống đao cung võ nghệ bao đời ở đất Mỏ Ba (Đồng Mỏ), Chi Lăng, Lạng Sơn. Sau này, chầu trở thành vị nữ tướng tài ba, tập hợp quân dân các dân tộc ở đất Đồng Mỏ, giúp vua Lê đánh đuổi giặc Minh mưu đồ xâm lấn nước Nam ta. "Một mối xa thư đồ sộ, há để ai chém rắn đuổi hươu. Hai vầng nhật nguyệt chói lòa, đâu dung lũ treo dê bán chó", nàng chiêu mộ binh sĩ, rèn đúc giáo gươm quyết phò Lê Lợi diệt giặc cứu khổ muôn dân. Vua rất tin tưởng, giao cho chầu trấn giữ các châu, nơi cửa ải Chi Lăng.
Thượng Thiên anh linh, Thượng Ngàn ứng thị, Thủy Cung chứng tâm hiệp trợ phò hộ người chí lớn. Năm ấy trận Chi Lăng, Xương Giang trăm bề gian khó nhưng vị nữ nhi vẫn xả thân chiến trường, một đao một ngựa giao chiến cùng hảo tướng của nhà Minh hiệu là Liễu Thăng. Chầu đã lập chiến công, chém cụt đầu tên tướng giặc là Liễu Thăng.
Kháng chiến thắng lợi, bà được vua phong công, giao cho cai quản vùng Mỏ Ba, Đồng Mỏ, trấn giữ ải Chi Lăng. Tại vùng Mỏ Ba, ba giúp dân lập xóm ấp làng bản, dạy dân làm ăn, được già trẻ xa gần ai ai cũng mến phục. Đến cuối mùa thu thì chầu về tiên.
Theo lịch sử ghi lại, thực tế Liễu Thăng bị chém là do quân quan triều đình. Vì vậy, có lẽ Chầu Mười chính là người thổ dân có công giúp quân triều đình chiến đấu thắng lợi và giết được Liễu Thăng.
Ngày chính tiệc Chầu Mười Đồng Mỏ?
Cứ mỗi năm, đúng mồng mười tháng mười một thì thanh la dồn dập, nguyệt cầm ngân vang, đệ tử dâng văn Thánh Chầu:
"Ai lên Đồng Mỏ Chi Lăng
Nhớ người nữ kiệt cứu dân tiền triều
Nước non gặp vận hiểm nghèo
Chầu Mười Đồng Mỏ sớm chiều xông pha..."
Như vậy, thánh tiệc Chầu Mười Đồng Mỏ rơi vào: 10/11 ÂM LỊCH.
Tuy nhiên, có nhiều giả thuyết về ngày tiệc chính của Chầu. Đó là do có nhiều nguồn tư liệu khác nhau ghi chép về sự tích của Chầu. Trong đó, theo huyền tích Chi Lăng, Xương Giang thì ngày tiệc của Chầu là vào 20/9. Còn theo một số tài liệu khác như sử nhà Lê thì ngày tiệc của Chầu là ngày 20/10, có nơi là 10/11.
Dựa vào sử sách Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, ở đây có ghi lại trận chiến Chi Lăng vào ngày 20/9, cũng trùng khớp với trận đánh mà Chầu hi sinh, và cũng trùng với thời điểm cuối thu trong bản văn Chầu Mười đã viết:
“ Cuối thu mãn hạn về tiên
Nhân dân kỷ niệm lập đền Mỏ Ba”
Dựa vào những bản văn và chính sử, thì ngày tiệc chính của Chầu Mười vào ngày 20/9 được coi là hợp lý nhất.
Chầu Mười Đồng Mỏ thờ ở đâu?
Đền Chầu Mười được lập ngay sát cửa ải Chi Lăng, nơi bà trấn giữ năm xưa, chính là Đền Chầu Mười Đồng Mỏ hay Đền Mỏ Ba, lập tại xã Mỏ Ba, thị trấn Đồng Mỏ, Lạng Sơn, lập trên ngọn núi cao.
"Gặp thời Thái Tổ Trung Hưng
Giúp vua dẹp giặc Liễu Thăng hàng đầu
Vua sai Chầu trấn các châu
Khắp vùng xứ Lạng địa đầu giang san
Giặc Minh quen thói bạo tàn
Mưu đồ xâm chiếm biên cương địa đầu
Lệnh truyền hiệu triệu các châu
Sơn trang tám tướng nghe chầu ra binh
Mười đông chiến lược tung hoành
Dẹp tan giặc dữ triều đình phong công..."
Bà lưu lại bảo ban chúng dân trăm sự an lành, chiêu dân lập ấp, mở mang buôn bán, bá tánh gần xa chịu ơn muôn phần. Mùa thu năm ấy có lệnh vua cha ban truyền, tiên cô vâng lệnh về trời. Con dân nhớ ân đức cao dầy, dựng nên đền phủ mà phụng thờ.
Chầu Mười Đồng Mỏ về ngự đồng như thế nào?
Chầu Mười thường hay về ngự đồng trong các dịp tiệc vui hoặc các cửa đền ở đất Lạng Sơn. Khi ngự đồng, chầu thường mặc áo vàng, một múa kiếm, tay kia múa cờ lệnh (hoặc mồi) là khi chầu xông pha nơi trận mạc. Chầu về đội khăn chữ nhân, ra tay dấu 10 ngón, lưng đeo kiếm cờ múa kiếm múa cờ ngự đồng loan giá phán chỉ thông truyền chứng lễ hoa quả lương thực.
Trong hầu đồng, các đồng thường hầu giá Mỏ Ba Công Chúa những khi có tiệc trên xứ Lạng Sơn. Chầu Bà ngự về mặc xiêm y màu vàng hoặc đen, vung bảo kiếm, phất lệnh kì, múa mồi song đăng rất mực uy nghiêm, lộc Chầu ban trăm điều diệu linh.
"Chữ rằng sở nguyện tòng tâm
Tấm lòng đệ tử nhất tâm một đời
Hôm nay văn hát mấy lời
Vun trồng công đức ngàn năm vững bền
Xe loan thánh giá, hồi cung
Sắm lễ Chầu Mười Đồng Mỏ như thế nào?
Mỗi con hương, đệ tử đến đền Chầu Mười Đồng Mỏ (Đền Mỏ Ba) lại mang theo một mâm lễ đủ đầy hương hoa, phẩm quả mong Chầu chứng giáng phù hộ độ trì cho gia quyến bình an, khỏe mạnh, có tài có lộc, làm ăn thuận lợi, tốt tươi.
Một mâm lễ dâng ban thờ Chầu Mười Đồng Mỏ gồm một đĩa hoa, một đĩa quả gồm nhiều loại quả, cơi trầu, quả cau, cút rượu, xôi thịt, thẻ hương, giấy tiền, và một cánh sớ. Mọi người đều tin rằng: Không cần mâm to quả lớn, chỉ cần lễ bạc tâm thành là Chầu cũng chứng cho.
Văn khấn đi lễ đền Chầu Mười Đồng Mỏ?
Con Nam Mô A Di Đà Phật...
Con Nam Mô A Di Đà Phật...
Con Nam Mô A Di Đà Phật...
Con lạy chín phương trời, con lạy mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương...
Con lạy Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế...
Con lạy Tam Phủ Công Đồng, Tứ Phủ Vạn Linh...
Con lạy Tam Vị Thánh Mẫu...
Con lạy Hội đồng Trần Triều Hiển Thánh...
Con lạy Hội đồng Chúa Bói, Chúa Chữa, Chúa Mán, Chúa Mường...
Con lạy Ngữ Vị Tôn Quan...
Con lạy Tứ Phủ Chầu Bà...
Con lạy Tứ Phủ Đức Thánh Hoàng...
Con lạy Tứ Phủ Đức Thánh Cô...
A Di Đà Phật - Con lạy Cô bé bản đền, cô Mười bản đền Đồng Mỏ Linh Từ...
Ngày hôm, hương tử con... ngụ tại... nhất tâm tưởng, vạn tâm thành về bản cảnh đây, tờ tiền giọt dầu nén nhang (lễ mọn lòng thành) dâng lên cửa Phật, cửa Thánh, cửa Chầu. Con xin Chầu Mười anh linh hiển hiện ngự về bản cảnh đây chấp lễ, chấp bái, chấp kêu, chấp cầu cho hương tử con nơi cõi thế được thỏa lòng ước mong...
Là để xin Chầu Mười Đồng Mỏ.................................................................................................
A Di Đà Phật - Con lạy Tứ phủ Đức Thánh Cậu...
Con lạy Năm dinh quan lớn, Mười dinh các quan...
Con lạy Thanh Xà Đại Tướng - Bạch Xà Đại Quan...
Con lạy Chư vị Chúa cai bản đền, Quan cai bản điện...
Con lạy Chư vị Thành Hoàng Bản Thổ, Chư vị Thần thổ ngự tại dải đất này...
Hương tử con nhất tâm 1 lòng, tòng 1 đạo, nhất tâm trí thiết, nhất dạ chí thành, đêm tưởng ngày mong, tu thiết hương, hoa, đăng, trà, quả, thực cung thỉnh kính mời chư vị tiên thánh giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật. Đệ tử con mang miệng về tâu, mang đầu về bái, để cúi xin.....................................................................................
Tâm con các Ngài hay, lòng con các Ngài thấy... Kính xin Chư Phật, Chư Tiên, Chư Thánh anh linh chứng giám...
Dạ con Nam Mô A Di Đà Phật...
(Các bạn có thể thỉnh thêm gia tiên để các cụ kêu thay lạy đỡ cho)
********************************
Nghe văn Chầu Mười Đồng Mỏ
Bản văn Chầu Mười
Ai lên Đồng Mỏ Chi Lăng
Nhớ người nữ kiệt cứu dân tiền triều
Nước non gặp vận hiểm nghèo
Chầu Mười Đồng Mỏ sớm chiều xông pha
Vốn người sinh quán Mỏ Ba
Cần lao nối dõi việc nhà đao cung
Gặp thời Thái Tổ Trung Hưng
Giúp vua dẹp giặc Liễu Thăng hàng đầu
Vua sai Chầu trấn các châu
Khắp vùng xứ Lạng địa đầu giang san
Giặc Minh quen thói bạo tàn
Mưu đồ xâm chiếm biên cương địa đầu
Lệnh truyền hiệu triệu các châu
Sơn trang tám tướng nghe chầu ra binh
Mười đông chiến lược tung hoành
Dẹp tan giặc dữ triều đình phong công
Rước Chầu trở lại sơn trung
Giúp dân lập ấp lên vùng Mỏ Ba
Đức tài đã dậy gần xa
Bản mường cao lũng trẻ già đội ơn
Cuối thu mạn hạn về tiên
Nhân dân kỉ niệm lập Đền Mỏ Ba
Người gần cho chí người xa
Rủ nhau trảy hội mỏ ba sớm chiều
Đường lên khuất khúc cheo leo
Chênh vênh núi đá tai mèo nhấp nhô
Mỏ Ba phong thủy họa đồ
Suối trong uốn lượn đền thờ trang nghiêm
Long xà hổ phục chim muông
Vượn dâng trái chín ngát hương hồng đào
Nghe chim gõ mõ sớm chiều
Phượng hoàng tung cánh mĩ miều họa ca
Canh ba giờ tí hiện ra
Áo vàng phấp phới khăn hoa dịu dàng
Lưng đeo kiếm bạc cung vàng
Cưỡi trên mình ngựa hiên ngang oai hùng
Đêm thanh bẻ lái giữa dòng
Lạng Giang ,Bản Thí ,Kì Cùng Lạng Sơn
Dừng thuyền bái yết chùa tiên
Thoát thôi Chầu trở về miền Tam Thanh
Dạo chơi Bắc Địa Long Thành
Sông Hương , núi Ngự như tranh họa đồ
Tháp chùa Thiên Mụ nhấp nhô
Sài Gòn , Gia Định chơi chùa Vĩnh Nghiêm
Bạch Đằng bến Nghé Thủ Thiêm
Chơi thôi chầu lại về miền Cốc Giang
Lăng Ông cổ tích danh lam
Khi chơi Đà Lạt lúc sang Vũng Tàu
Khắp hòa Tam thập lục châu
Kon Tum Đắc Lắc một bầu sơn trung
Rừng già Chầu đã từng sang
Rừng Buôn Mê Thuột tiên nàng đón đưa
Chôm chôm soài cát rừng dừa
Trăm hoa ngàn quả tiễn đưa chân người
Bắc Nam trung một bầu trời
Dâng hương khấn nguyện Chầu Mười giáng lâm
Chữ rằng sở nguyện tòng tâm
Tấm lòng đệ tử nhất tâm một đời
Hôm nay văn hát mấy lời
Vun trồng công đức ngàn năm vững bền
Nghe thêm: Văn cổ Chầu Mười Mỏ Ba Lạng Sơn
Tổng hợp
