Quan Lớn Đệ Nhị hay còn gọi là Quan Đệ Nhị Giám Sát là Quan đứng thứ hai trong Ngũ Vị Tôn Ông.
QUAN ĐỆ NHỊ THƯỢNG NGÀN
Quan Lớn Đệ Nhị hay còn gọi là Quan Đệ Nhị Giám Sát. Quan Giám Sát được thờ ở hai nơi chính là: Đền Quan Giám ở trên huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn là nơi Quan trấn giữ miền Sơn Lâm. và Đền Quan Giám ở Phố Cát, Thanh Hóa là nơi Quan giáng hạ dạo chơi. Quan Còn được giao quyền giám sát cai quản sơn lâm, nên Ngài còn được gọi là Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn.
Nay Quan Giám Sát đi tuần
Quan tuần dưới thoải Quan tuần lên non
Xem ai tâm đức vuông tròn?
Xem ai hiếu kính làm con trung thành?
Xem ai gắng sức tu hành?
Xem ai nhân nghĩa quan dành phần cho?
Xem ai mắc lỗi nhỏ to?
Quyền Quan Giám Sát ông cho công bằng
Ai mà bụng dạ kiêu căng?
Tham lam chuộc lợi y rằng biết ngay
Ông về ông trị thẳng tay
Ông cho cơ cực cả ngày lẫn đêm
Ông về tra xét bản đền
Tra xét tư cách kính trên dưới nhường?
Tra ai mắc lỗi tỏ tường?
Ông cho giỡ điện, ra đường dở điên
Làm “Thầy” phải gắng cho hiền
Đừng vì tiền bạc, mà phiền tấm thân
Phải nên trọng nước thương dân
Quan về soi xét phàm trần công minh
Phải luôn trọng kính dân tình
Chỉ lo vơ vét về mình được chi?
Mai sau con cháu sướng gì?
Thi nhau gánh nghiệp vì mình con ơi
Ta về ta đã ban lời
Gắng đi đúng đạo người đời kính yêu
Quan Lớn Đệ Nhị là Quan đứng thứ hai trong Ngũ Vị Tôn Ông. Quan Lớn Đệ Nhị vốn là con trai thứ hai của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Có truyền thuyết cho rằng Ông có hạ phàm đầu thai vào Hoàng Cung, nhưng hạ phàm triều nào và hạ phàm nơi đâu thì không thấy nói tới.
Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn. Hay còn gọi là Quan Đệ Nhị Giám Sát (có một số người gọi là Quan Thanh Tra Giám Sát). Quan lớn vốn là con trai thứ hai của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Ông theo lệnh Vua Cha, hạ phàm đầu thai vào Hoàng Cung (có sách nói là ông hạ phàm ngày mồng ba tháng mười một năm Ất Dậu vào một nhà quý tộc). Ông là người văn võ toàn tài, thông minh chính trực, được khắp muôn nơi ngưỡng mộ, các vương tôn công tử đều thuận tình đến làm học trò. Đến khi về chầu Thiên Đình, ông lại được giao quyền giám sát quản cai Sơn Lâm, Thượng Ngàn. Ông giáng thế ban phúc cho dân, khi dân chúng bị hạn hán, cầu đảo ông thì lập tức có mưa thuận gió hòa.
Quan Đệ Nhị là một trong ba vị quan lớn rất hay ngự về đồng (kể cả trong những ngày tiệc vui). Khi ngự đồng, ông mặc áo xanh (xanh la hay xanh lá cây) thêu rồng, hổ phù; làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ và múa kiếm (cách hầu Quan Giám Sát thì có nơi múa đôi kiếm, có nơi múa một kiếm, có nơi lại múa một kiếm một cờ). Cũng như Quan Đệ Nhất, khi khai đàn mở phủ, người ta thỉnh Quan Đệ Nhị về chứng đàn Nhạc Phủ (Thượng Ngàn: đàn mã đều màu xanh). Ngoài ra vào những dịp đại lễ (như mở phủ khai đàn, tạ phủ…), trước ngày làm lễ, người ta thường thỉnh Quan Đệ Nhị về thanh tra giám sát đàn mã đền phủ.
Thần tích Quan Lớn Đệ Nhị
Quan Lớn Đệ Nhị hầu như không tìm thấy tư liệu về thần tích của Ngài. Căn cứ theo các văn hầu từ thời xưa để lại chúng ta có thể mường tượng về Ngài.
Ông vốn là ở cõi Thiên Đình, con vua Ngọc Hoàng được giáng xuống trần gian:
Vốn xưa ông ở thiên đình
Con vua Thượng Đế giáng thần dương gian
Ngài sinh ra trong một gia đình quý tộc. Ngay từ thủa nhỏ Ngài đã giỏi văn thơ và nổi tiếng thông minh, khôn ngoan:
Tuổi vừa ba bốn đi chơi
Văn thi phú lục mọi tài khôn ngoan.
Bỗng một hôm đến hạn về trời, trời bỗng nổi mưa gió, bão bùng Hà Bá, Thủy thần đã rước Ngài đi. Ngày Ngài hóa cũng là ngày mùng 3 tháng giêng.
Chẳng ngờ Thượng Đế đến kì
Mồng ba tháng một, một khi giờ dần
Sắc sai hà bá thuỷ thần
Quần tiên đón rước chẳng nhầm một ai
Về chốn Thiên Cung ông có nhiệm vụ "Quản tam giới quyền cai giám sát" nên chuyên lo về sổ sách sinh tử của cõi trần gian:
Sổ hội đồng một tay nắm giữ
Số trần gian sinh tử sót ai.
Ông chính là vị thánh chuyên cân đong tội, công và điều chỉnh họa phước cho các sinh linh trong cõi trần thế. Kể cả việc các vị thánh làm việc như thế nào hay các thanh đồng, đạo quan, lính ghế, con nhang, đệ tử..... làm việc hay hầu hạ dạ vâng đều được ngài ghi chép, không bỏ sót về tấu lại vua cha. Chính vì lẽ đó, tháng 11 tiệc ngài sợ phạm, ngài giám sát mọi việc nên không ai lập điện hay Bắc ghế mở phủ.
Rút dây tội phước cân người tội công.
Trong tứ phủ ngài còn là một vị thánh văn võ song toàn, thường múa đôi kiếm:
Võ thời ví với Đức Quan
Văn thời sánh ví Mạnh Nhan thay là.
Ông còn giỏi cờ, thi ca, phú họa:
Cờ Tiên một đấu thơ vài trăm thiên.
Ông là một vị thánh anh minh, độ lượng, hết lòng cứu giúp cho mọi sự an khiên, bất hạnh của cõi dương gian:
Dù ai hữu sự kêu van
Khấn Quan Đệ Nhị thọ khang yên lành
Đó là một vị thánh nổi tiêng trong tứ phủ bởi sự thông minh, chính trực, luôn một lòng độ cho nước cho dân:
Thông minh chính trực, giúp nước phù đời
Quyền sơn lâm cai khắp mọi nơi
Vâng ngọc chỉ giáng thần Nam Việt
Anh hùng hào kiệt, độ khắp vạn dân
Các đền thờ Quan Lớn Đệ Nhị
Quan Lớn Đệ Nhị có một số đền chính là: Đền Quan Lớn Đệ Nhị tại Thái Bình gần đền Đồng Bằng. Đền này về lịch sử là nơi Quan Lớn Đệ Nhị đã hội quân giúp Vua Cha Bát Hải chiến đấu chống ngoại xâm.
Đền Quan Giám ở trên huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn (là nơi quan trấn giữ miền Sơn Lâm) và Đền Quan ở Phố Cát, Thanh Hóa (là nơi quan giáng hạ dạo chơi).
Xem ngay: Căn đồng: 3 năm thử lính, chín năm thử đồng
Ngày tiệc Quan Lớn Đệ Nhị
Tiệc chính của ông là ngày 10/11 âm lịch (là ngày hạ phàm của quan).
Khi những người đồng bị chấm lính bắt đồng, thì khi đội lệnh của ngài, thì đệ tử được cắt tóc làm tôi - nối nghiệp làm con phải đội lệnh ngài và mở phủ màu xanh.
Quan Đệ Nhị là vị quan lớn rất hay ngự về đồng. Khi ngự đồng, ông mặc áo xanh (xanh la hay xanh lá cây) thêu rồng, hổ phù; làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ và múa kiếm. Vì là con nhà thoải nên quyền phép của ngài là hô mưa, gọi gió, phù cho mưa thuận gió hoà, chép sinh cho trường thọ, ban tài tiếp lộc, có khi ngài giám sát việc đi lại cứu âm độ dương, giải đường, giải chợ.
BẢN VĂN QUAN ĐỆ NHỊ GIÁM SÁT
Thỉnh mời Hoàng đế tinh quân
Hiệu ông đệ nhị thiên đình giáng sinh
Vốn xưa ông tại thiên đình
Đêm ngày chầu chực ở trong lâu đài
Số sinh số tử trên đời
Một tay biên chép chẳng sai số nào
Bách quan văn vũ nội tào
Khi ra bệ ngọc khi vào toà trương
Thông minh chính trực mọi đường
Kiên hào đỉnh túc chẳng nhường một ai
Thiên tào đệ nhị thứ hai
Thông tri tam giới mọi nơi xa gần
Phép ông hành vũ hành phong
Đâu đâu cũng đều phục tình làm tôi
Trời làm đại hạn nắng nôi
Cầu ông đảo vũ một thôi dần dần
Ông sai hà bá thuỷ thần
Tự nhiên nổi trận đùng đùng mưa sa
Điều hoà thiên hạ xướng ca
Nam nữ trẻ già sợ phép tôn quan
Lệnh truyền sai xuống thuỷ cung
Tự nhiên mưa gió mênh mông đồn điền
Hợp hoà thiên hạ dưới trên
Bờ nào bờ ấy nước chan đầy bờ
Dù ai đi sớm về khuya
Phong điều vũ thuận thái hoà nghỉ ngơi
Có phen thong thả ngồi chơi
Tuyển người số mực chép người số son
Vua cha nghe hết nguồn cơn
Ai làm nấy chịu chẳng còn có oan
Sai xuống hạ giới làm quan
Sinh vào quý tộc hiền lương đức lành
Vừa năm ất dậu thai sinh
Mồng ba tháng một đã sinh ra người
Tuổi vừa ba bốn đi chơi
Văn thi phú lục mọi tài khôn ngoan
Song đường mừng rỡ yêu thương
Rằng nhà có phúc kẻ thương người vì
Chẳng ngờ Thượng Đế đến kì
Mồng ba tháng một,một khi giờ dần
Sắc sai hà bá thuỷ thần
Quần thiên đón rước chẳng nhầm một ai
Ngũ lôi hiệu lệnh tướng trời
Nhị thập bát tú mọi nơi trương toà
Đều thời vâng lệnh vua cha
Rước quan đệ nhị trên toà thượng thiên
Song đường thương nhớ chẳng yên
Sao ông nỡ để mối phiền dương gian
Sinh thành dưỡng dục núi non
Lấy ai khuya sớm thần hôn cho đành
Vốn xưa ông ở thiên đình
Con vua Thượng Đế giáng thần dương gian
Dù ai có lệnh kêu van
Khấn ông đệ nhị thọ khang yên lành
Thiên tư chính trực thông minh
Giáng Đền giáng phủ anh linh muôn phần
Chữ rằng Thánh giáng lưu ân
Đa tài đa lộc thiên xuân thọ trường
Phú :
Nhác trông lên tòa vàng san sát,
Không đâu bằng Phố Cát Đồi Ngang.
Đá lô xô nước chảy làn làn,
Điều một thú cỏ hoa như vẽ.
Nhạn chiều hôm bay về lẻ tẻ,
Trên sườn non chim sẻ ríu ran.
Nuớc dưới khe tung tính tiếng đàn,
Trên đỉnh núi tùng reo điểm trống.
Có thơ rằng:
Ngần ngật Sòng Sơn kiêu dị lộc
Thanh thanh tri thủy chiếu trần tâm
Sơn tri cao hệ thủy chí thâm
Đây thực chốn non nhân nước trí.
Thượng phong tri thủy địa cốc lâm san
Nam thiên tri đệ nhất đền quan
Cảnh lạc thú thượng ngàn sơn cước
Thông minh chính trực, giúp nước phù đời
Quyền sơn lâm cai khắp mọi nơi
Vâng ngọc chỉ giáng thần Nam Việt
Anh hùng hào kiệt,độ khắp vạn dân
Sắc gia ban: Thượng đẳng tôn thần
Quyền giám sát,kiêm tri phủ viện
Nghe văn thỉnh luyện, giá ngự từ trung
Chữ “Sở cầu hữu cảm tất thông”
Hộ đệ tử đồng gia thời phú quý.
Tamlinh.org (tổng hợp)
