Theo phong tục cổ truyền, 23 tháng Chạp hằng năm, mọi nhà đều làm lễ cúng ông Công ông Táo lên chầu Trời. Ngoài mâm cỗ, các gia đình sẽ chuẩn bị cá chép để thả ra sông, hồ gần nhà...
Ngày 23 tháng Chạp, nhân dân ta thường làm mâm cơm cúng ông Công ông Táo. Trong đó, có tục lệ thả cá chép để tiễn Ông Táo chầu trời. Vậy, tại sao cúng ông Công, ông Táo lại chỉ chọn cá chép? Lợi ích của việc thả cá chép là gì? Cúng con vật khác có được không? Thả cá chép như nào cho đúng?
Tại sao có tục thả cá chép trong ngày cúng ông Công ông Táo
Truyền thuyết kể lại rằng: "Hàng năm, Táo quân được ông Trời phái xuống trần gian theo dõi và ghi chép những việc làm thiện - ác của loài người.
Sau đó, cứ vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, Táo quân lại cưỡi cá chép hóa rồng lên Thiên đình báo cáo tất cả việc làm tốt và chưa tốt của con người trong một năm để Thiên đình định đoạt công tội, thưởng phạt phân minh cho tất cả loài người". Đến đêm Giao thừa, Táo quân mới trở lại trần gian để tiếp tục công việc trông coi bếp lửa gia đình.
Bởi thế cứ đến ngày Tết ông Công ông Táo là người Việt lại làm lễ cúng cá chép. Người dân thường chuẩn bị 2 hoặc 3 con cá chép sống, thả trong chậu nước, cúng cùng các đồ lễ khác. Sau khi cúng xong sẽ đem "phóng sinh" ở sông, ao, hồ, nghĩa là để đưa ông Táo về trời.
Tại sao lại thả cá chép mà không phải con vật khác?
Ngoài ra, trong tâm thức người Việt, "cá vượt vũ môn" hay "cá chép hóa rồng" còn mang ý nghĩa của sự thăng hoa, biểu tượng của tinh thần vượt khó, sự kiên trì, bền chí chinh phục tri thức để đi tới thành công, biểu trưng cho nhân cách thanh cao tiềm ẩn hoặc hướng đến một kết quả tốt đẹp.
Phóng sinh cá chép ngày Tết ông Công ông Táo không chỉ là một nét đẹp văn hóa, mà còn thể hiện sự từ bi quý báu của người Việt Nam.
Thả cá chép đúng cách để ông Táo về trời
Theo quan niệm dân gian, cá chép phải được thả trước giờ Ngọ (12h trưa ngày 23 tháng Chạp) thì mới kịp lên Thiên đình. Do vậy, ngay từ tối ngày 22 đến sáng sớm 23 tháng Chạp, người người đã bắt đầu thả cá ra sông, suối, hồ nước gần nhà.
Thả cá chép thế nào cho vừa đúng ý nghĩa tâm linh, vừa đúng mục đích tái tạo nguồn lợi bảo vệ môi trường không phải ai cũng hiểu biết đầy đủ. Nhiều người không phải thả cá mà đổ, ném, quăng cá hoặc ném luôn cả túi ni lông chứa cá xuống ao, hồ.
Như vậy không chỉ làm ô nhiễm môi trường mà còn thể hiện thái độ bất kính, sai ý nghĩa, chuẩn mực với phong tục cổ truyền của dân tộc.
Thả cá chép đúng cách là thả từ từ, nhẹ nhàng xuống sông, hồ để cá còn có cơ hội được sống. Nhiều người cẩn thận còn thắp hương cầu khấn những điều tốt lành cho bản thân, gia đình rồi mới từ từ để cá chép bơi xuống mặt nước với lòng thành kính, thiêng liêng nhất.
Có như vậy con người mới mong tìm được sự bình an trong tâm linh và bảo vệ môi trường sống xung quanh.
Chú ý khi thả cá:
- Không ném cá từ trên cao xuống. Cá dập bụng dập phổi dễ chết. Thả thế tội nhiều hơn công.
- Không thả cá cùng túi nilon xuống nước. Là thế hệ văn minh, đừng thả ý thức cùng cá xuống ao hồ sông suối
- Không đổ tàn tro, bụi bẩn, chân hương xuống ao hồ sông suối. Nghĩ là như vậy là có lộc, nào hiểu làm vậy chỉ thêm nghiệp vào thân. Bao loài thuỷ sinh, bao tôm cá, đổ ập chất bẩn xuống, liệu còn sống nổi không?
- Nếu không thích thả cá, có thể hoá cá giấy. Thủ tục và truyền thống đừng biến thành hủ tục và lễ phép rườm rà.
- Nếu thích thả cá chịu khó lặn lội xuống bậc thềm gần mặt nước. Nâng cá ở tay, cho cá hoà mình bơi đi.
- Trước khi thả cá, có thể khấn lầm rầm như trên. Nôm na là có công xin lạc phúc, có tội xin sám nguyện.
Xin xong để trong năm tới ta điều chỉnh lại hành vi, sống thiện sống tốt. Thì vạn sự sẽ được cát lành êm ấm, có hoạ hại rồi cũng hoá hư không.
Tamlinh.org
