Ông bà ta xưa quan niệm rằng đứa trẻ được sinh ra là do các vị Đại Tiên (Bà Chúa Đầu thai) hay còn gọi là 12 Bà Mụ nặn ra. Mỗi Mụ Bà sẽ có trách nhiệm nặn ra một bộ phận cho đứa trẻ như mắt, mũi, tay, chân, tóc… xấu hay đẹp cũng là do tay các Bà Mụ nặn.
Xem ngay: Văn khấn, bài cúng mụ, bài cúng thôi nôi cho trẻ tại nhà
Vì thế, khi đứa trẻ sinh ra, người ta sẽ làm lễ gọi là lễ cúng Mụ, nhằm tạ ơn Bà Mụ đã đem đứa trẻ đến nhà, giúp mẹ tròn con vuông và cũng là cái lễ để trình báo với mọi người rằng một thành viên mới sẽ gia nhập vào cộng đồng dân cư đó, mong mọi người sẽ cưu mang, che chở cho đứa bé.
Trong đó:
- 3 ngày gọi là "ĐẦY CỮ"
- 1 tháng gọi là "ĐẦY THÁNG"
- 100 ngày gọi là "ĐẦY TUỔI TÔI" (vì thai nhi 9 tháng trong bụng mẹ, cộng thêm "100 ngày đầu đời" - tương đương 3 tháng là tròn 1 năm tính từ lúc hài nhi hình thành trong bụng mẹ, dân ta hay gọi là tuổi âm lịch, hay "tuổi mụ").
- Tròn 1 năm tuổi thì gọi là "THÔI NÔI".
Cách tính ngày cúng thôi nôi cho bé trai và bé gái
Mỗi đứa trẻ sinh ra sẽ được ghi nhớ theo hai ngày âm và dương. Lịch cúng đầu tháng cho bé trai và gái theo cách tính truyền thống, được căn cứ vào lịch. Theo đó, nếu là bé gái sẽ lùi lại 2 ngày và nếu là bé trai sẽ lùi lại 1 ngày như cách ông bà xưa vẫn nói “gái lùi hai, trai lùi một. Lễ này được thực hiện vào lúc sáng sớm hoặc chiều tối.
Tuy nhiên, hiện tại vẫn có một số cha mẹ thường căn cứ ngày sinh của con dựa trên lịch dương và lễ cúng đầy tháng là ngày trùng ngày sinh vào đúng tháng sau. Phương pháp này giúp các mẹ tính toán thời gian chuẩn lên để lên lịch trình trong cách nuôi con.
Danh sách tên của 12 bà mụ
Việc tên các bà mụ cũng có nhiều cách gọi khác nhau, tùy theo vùng miền, và mỗi bà mụ sẽ trông coi một công việc nhất định, để bảo hộ cho bào thai đến khi ra đời
1. Mụ bà Trần Tứ Nương, người coi sóc việc sinh nở
2. Mụ bà Vạn Tứ Nương, người coi việc thai nghén
3. Mụ bà Lâm Cửu Nương, người coi việc thụ thai
4. Mụ bà Lưu Thất Nương, người nặn hình hài nam, nữ cho đứa bé.
5. Mụ bà Lâm Nhất Nương, người coi việc chăm sóc bào thai
6. Mụ bà Lý Đại Nương, người coi việc chuyển dạ
7. Mụ bà Hứa Đại Nương, người coi việc khai hoa nở nhụy
8. Mụ bà Cao Tứ Nương, người coi việc ở cữ
9. Mụ bà Tăng Ngũ Nương, người coi việc chăm sóc trẻ sơ sinh
10. Mụ bà Mã Ngũ Nương, người coi việc ẵm bồng con trẻ
11. Mụ bà Trúc Ngũ Nương, người coi việc giữ trẻ
12. Mụ bà Nguyễn Tam Nương, người coi việc chứng kiến và giám sát việc sinh đẻ.
Trong tín ngưỡng dân gian ở miền Bắc còn một bà Mụ, gọi là chúa mụ, cai quản, trông nom công việc của 12 bà mụ kia, như vậy khi làm lễ cúng Mụ, người ta sẽ phải sắm sửa 13 lễ.
Lễ vật cúng bà Mụ:
- 13 chén hoặc miếng chè nhỏ, nếu 1 đĩa thì cắt làm 13 miếng
- 13 đĩa xôi nhỏ, việc làm 13 đĩa xôi thì nhiều quá, và khi cúng xong thừa thãi, không dùng hết sẽ gây thêm nghiệp chướng, nên người ta chỉ nắm 13 nắm xôi nhỏ cũng được
- 13 chén cháo nhỏ
- 13 ly nước
- 2 đĩa bánh hỏi (các loại bánh dành cho trẻ con) xếp thành 13 phần
- Khoảng 2 kg thịt quay chia làm 13 đĩa, hoặc giò cũng cắt thành 13 phần....
Ngoài ra tùy từng nơi, tùy từng nhà, có thể sắm thêm bánh đa, bỏng ngô, hoa, quả các loại.... Vv và vv...
Sắm lễ, đồ hàng mã cúng Mụ
- 12 đôi hài nhỏ +1 đôi hài to hơn, gọi là hài Chúa
- 12 bộ quần Áo +1 bộ to hơn ( bằng giấy màu)
- 1 cầu vàng đỏ.... Vàng 7 là được, không nhất thiết phải vàng 10
Tiền vàng âm phủ thêm một ít, tùy từng nơi mà người ta có thêm cả lễ ĐỨC ÔNG nữa, nhưng đây chỉ là lề lối của từng vùng miền khác nhau mà thôi....
VĂN CÚNG MỤ
Sau khi bày lễ xong, bố hoặc mẹ sẽ thắp 3 nén hương, rồi bế trẻ ra trước án và khấn theo bài khấn cúng Mụ.
Bài khấn cúng Mụ, tùy địa phương, câu chữ có thể có dị bản, nhưng thường bắt đầu bằng việc kính cẩn xưng danh các bà Mụ, thần phật; ngày tháng cúng; tên 2 vợ chồng và tên đứa con là trung tâm của lễ cúng, nơi ở của gia đình; lý do cúng; bày tỏ lòng biết ơn công lao của các bà Mụ và cuối cùng là lời cầu mong các bà độ trì phù hộ.
Trời sinh có gái có trai
Âm Dương giá thú từ đời Phục hy
Chép ghi truyền để đời này
Nhân vì tín chủ ....( tên bố, mẹ) nên duyên vợ chồng
Kết nghĩa ăn ở với nhau
Sinh được ún tiểu, bấy lâu ở cùng
Mong cho khôn lớn làm giàu
Đặt tên là ....( tên em bé) ngày đầu thiên linh
Thành Tâm sắm sửa cỗ bàn
Lễ chay lễ mặn, của ngon những là
Trước mời Thánh Mẫu mụ bà
Sau mời bà mụ, sinh ra tiểu đồng
Mụ cả thời ở Tý cung
Hóa thành khí huyết, trong lòng thụ thai
Sửu cung là mụ thứ hai
Đào hoa kết tứ, tâm hoài mấy đông
Thứ ba là mụ cung Dần
Dùng làm khí tượng, như bình thổ tinh
Thứ tư Mão mụ hóa sinh
Bà mụ mới dựng lên hình chân tay
Thứ năm Thìn cung thủa này
Âm bà hóa phép lên ngay lần đầu
Thứ sáu Tỵ cung mụ bào
Ân trên mới dựng, trước sau vẹn tuyền
Tứ chi bát mạch đã yên
Thứ bảy bà mụ giữ gìn và công
Ân mụ khai nhãn nhĩ thông
Khai tỵ, khai khẩu cho thông những là
Dựng lên mao phái dần dà
Thứ tám bà mụ thực là Mùi cung
Dựng lên gan phổi tấm lòng
Nay cho ngũ tạng, bàng quang tâm thần
Thỉnh mời mụ ở Thân cung
Khôn cung Thánh Mẫu giữ gìn bào thai
Mụ cho sớm tối hôm mai
Hóa thành dòng máu, hình hài tiểu nhi
Thứ mười bà mụ phù trì
Dựng đủ cốt cách tứ chi cho mình
Dậu cung là mụ hóa sinh
Khai môn âm hộ tiểu nhi phái mình
Thất cung này ở Thiên Đình
Là thứ mười một hộ mình tiểu nhi
Mụ thứ mười hai thỉnh về
Ở cung phương Hợi cận kề tiểu nhi
Nói cười kết bạn đứng đi
Tứ chi niêm túc, những khi chơi bời
Mười hai bà mụ trên trời
Nghe thầy triệu thỉnh tức thời giáng lai
Lễ nhỏ xin chớ chê bai
Tâm thành dâng cúng mười hai mụ bà
Trừ tai, phù hộ dần dà
Bao nhiêu chướng ách tống ra Hải ngoài
Kim Ngân lễ vật trai bàn
Đăng trà quả thực mở mang mọi bề
Tâm thành, lễ bạc đừng chê
Bà mụ ra về ,độ tín chủ con....
Ún tiểu khôn lớn vuông tròn
Công danh thành đạt cảm ơn mụ bà....
Kết thúc lễ này mọi người trong gia đình, họ hàng ăn uống sum vầy và gửi những lời chúc tốt đẹp, may mắn, lì xì cho con trai để hoàn tất tiệc đầy tháng.
Ngoài ra một số nơi còn có nghi thức khai hoa còn gọi là “bắt miếng”. Đứa bé được đặt ngay trên bàn giữa hoặc nằm trong nôi bên cạnh bàn cúng, người cúng rót trà thấp hương xin phép bắt miếng.
Khi đó sẽ bồng đứa trẻ trên một tay, tay kia cầm một nhánh hoa quơ qua, quơ lại trên miệng bé và dạy những lời tốt đẹp như sau: “Mở miệng ra cho có bông, có hoa – Mở miệng ra cho kẻ thương, người nhớ – Mở miệng ra cho có bạc, có tiền – Mở miệng ra cho xóm giềng quý mến”.
Trên đây là những nghi thức cơ bản để làm lễ cúng đầy tháng bé trai. Tùy theo từng vùng miền, điều kiện kinh tế, thời gian, bạn có thể chọn cách cúng đầy tháng, đầy năm cho bé đơn giản hoặc cầu kỳ, phức tạp.
Tamlinh.org
