Mọi đau khổ, khó khăn đến với ta trong cuộc đời này đều là do NGHIỆP BÁO? Nếu quả thật là như vậy thì chúng ta cần cố gắng để làm gì? Hãy xuôi theo số phận, chấp nhận thất bại và chịu đựng khổ đau sao? Nghiệp báo có thật nhưng có phải lúc nào cũng đúng?
Mọi việc khổ vui trong kiếp hiện tại của chúng ta đều do nghiệp quá khứ và hiện tại chi phối. Nghiệp lành thì được vui, nghiệp ác thì chịu khổ, chúng ta chỉ biết sợ khổ, cầu vui mà không biết tránh nghiệp ác, tạo nghiệp lành. Thế chẳng khác nào kẻ sợ bóng mà cứ đứng ngoài trời nắng, muốn nghe nhạc mà bịt lỗ tai. Một khi nghiệp quả đến, chúng ta dù muốn dù không, tất nhiên cũng phải chịu. Bởi nó là kết quả do hành động của chính mình đã tạo. Mình làm, rồi mình chịu, đó là lẽ công bằng hợp lý của kiếp người.
Nghiệp báo là gì?
Nghiệp báo nói đủ là nghiệp quả báo ứng. Bởi vì nghiệp nhân chúng ta đã gây thì nghiệp quả phải đến. Sự báo đáp thù ứng cân xứng nhau giữa nghiệp nhân và nghiệp quả. Trước tiên chúng ta cần biết chữ nghiệp.
Nghiệp là gì?
Nghiệp là dịch nghĩa chữ Karma tiếng Phạn, chỉ hành động tạo tác theo thói quen của mỗi người. Nghiệp có nghiệp thiện, nghiệp ác, định nghiệp, bất định nghiệp…
- Nghiệp thiện là hành động lành đem lại sự an lạc cho chúng sanh.
- Nghiệp ác là hành động dữ làm đau khổ chúng sanh.
- Ðịnh nghiệp là hành động hoặc lành hoặc dữ có cộng tác với ý thức tạo thành nghiệp quyết định. Bất định nghiệp là hành động hoặc lành hoặc dữ không cộng tác với ý thức nên thành nghiệp không quyết định.
Báo là gì?
Báo là hồi báo, đền trả một cách công bằng, không sai chạy, không tiêu mất. Chúng ta có hành động lành hay dữ, kết quả của hành động ấy sẽ đến, hoặc sớm hay muộn thôi.
Thí dụ chúng ta mắng chửi người là hành động dữ, người ấy sẽ mắng chửi lại ngay khi đó, hoặc thời gian khác, khó tránh khỏi. Sự thù đáp cân xứng gọi là báo.
Báo có chia ba thứ: hiện báo, sanh báo và hậu báo.
- Hiện báo là quả báo hiện tại, những hành động lành hay dữ ngay trong đời này chịu quả báo.
- Sanh báo là quả báo đời sau, hành động tốt xấu của ba nghiệp, đến đời sau mới chịu quả báo.
- Hậu báo là về sau lâu xa mới chịu quả báo. Ví như vào đầu mùa mưa, chúng ta đồng thời gieo trồng hạt đậu phộng, trồng cây chuối, trồng cây mít. Ðến ba tháng sau, chúng ta được kết quả có đậu phộng. Sang năm, chúng ta mới kết quả có chuối. Song ba bốn năm sau, chúng ta mới được kết quả có mít. Như thế, hành động đồng thời mà kết quả sai biệt, tùy loại khác nhau. Nếu chúng ta đòi hỏi ba thứ phải kết quả đồng thời là ngu xuẩn.
Nghiệp do đâu tạo thành?
Nghiệp từ thân, miệng, ý chúng ta tạo nên. Bởi thân miệng ý chúng ta làm lành, nói lành, nghĩ lành nên tạo thành nghiệp lành. Thân miệng ý chúng ta làm dữ, nói dữ, nghĩ dữ tạo thành nghiệp dữ.
Thế nên, chúng ta chủ nhân tạo nghiệp cũng chính chúng ta là chủ nhân thọ báo. Ngang đây chúng ta hãnh diện đã thoát khỏi mọi quyền lực thiêng liêng ban họa xuống phước. Chúng ta cũng hiên ngang thọ nhận tất cả quả khổ vui, mà không có một lời oán hờn than trách. Chúng ta khôn ngoan biết chọn lựa nghiệp nhân nào mình thích mà làm, không còn mù quáng làm càn bướng. Ðây là sự trưởng thành, khi rõ nghiệp từ đâu có.
Vì sao có báo ứng?
Sự báo ứng cũng chính nơi mình hiện ra.
Mỗi khi chúng ta tạo nghiệp lành hay dữ, mắt chúng ta thấy cảnh ấy, tai chúng ta nghe tiếng ấy, hạt giống lành dữ ấy đã rơi vào tàng thức chúng ta. Đối tượng bị chúng ta làm khổ vui cũng thế, do mắt thấy, tai nghe nên hạt giống biết ơn hay thù hằn đã rơi vào tàng thức của họ. Khi nào đó, cả hai gặp lại nhau thì hạt giống ân oán ấy trỗi dậy, khiến hai bên tạo thêm một lần nghiệp lành dữ nữa. Cứ thế tạo mãi khiến nghiệp càng ngày càng dầy, ân oán càng ngày càng lớn.
Như khi chúng ta gặp một người đang mắc phải cảnh khốn đốn cơ hàn, hình ảnh buồn thảm khổ đau của họ hiện bày đầy đủ. Chúng ta trong tay có đủ phương tiện, liền giúp họ qua cơn khốn đốn, lúc đó trên gương mặt khổ đau đã ngả sang gương mặt vui tươi, sáng sủa. Chứng kiến hiện tượng ấy, hạt giống vui tươi đã rơi vào tàng thức chúng ta.
- Nếu mỗi ngày chúng ta đều gieo vào tàng thức những hạt giống vui tươi, đến khi thân này sắp hoại, chúng ta không còn đủ nghị lực làm chủ, những hình ảnh vui tươi ấy sẽ hiện đến với chúng ta, mời chúng ta đến cảnh vui tươi.
- Ngược lại, mỗi ngày chúng ta cứ gieo rắc khổ đau cho người, những hạt giống khổ đau chứa đầy trong tàng thức chúng ta, đến khi hơi tàn, lực tận những hình ảnh đó sống dậy, đuổi bắt đánh đập chúng ta, khiến chúng ta phải chạy chui vào cảnh khổ. Ðó là nghiệp báo khổ vui của mai kia.
Nghiệp báo không phải từ đâu đến, mà chính từ tàng thức chúng ta hiện ra. Người xưa thần thánh hoá khả năng chứa đựng của tàng thức bằng ông thần độ mạng. Bảo rằng ông thường theo dõi chúng ta, và ghi chép hết mọi hành động thiện ác của chúng ta, để báo cáo với Thiên đình hay Diêm chúa. Hoặc cụ thể hóa tàng thức chứa đựng bằng Ðài gương nghiệp cảnh. Bảo rằng chúng ta làm lành hay dữ, sau khi chết đến chỗ Diêm vương, ở trước sân triều có cái gương lớn, người làm lành làm dữ dẫn đến trước gương đều hiện rõ ràng đầy đủ, không thể chối cãi được.
Đừng cái gì cũng đổ cho nghiệp báo
Người học Phật khi gặp nghịch cảnh thường lý giải rằng: do nghiệp ác trong quá khứ trổ quả nên giờ phải chịu quả báo. Lý giải này rất đúng theo những gì đức Phật đã nói, tuy nhiên nếu lạm dụng cách nhìn nhận này thì chúng ta sẽ không thể làm chủ được cuộc đời mình.
Người thành công là người nhận hết mọi trách nhiệm về bản thân, không đi đổ lỗi cho hoàn cảnh. Việc đổ lỗi cho nghiệp mà không chịu nhìn chính mình là một sai lầm.
- Một gia đình với những đứa con hư hỏng bất hiếu, đừng đổ lỗi do nghiệp. Chính cách dạy con của cha mẹ khiến đứa con như vậy. Những con người hư hỏng, những tên tội phạm đa số xuất thân từ các gia đình không hạnh phúc, thiếu sự giáo dục của cha mẹ từ nhỏ.
- Có những người mãi không bao giờ giàu, đừng đổ lỗi do nghiệp. Muốn hết nghèo việc làm phước bố thí không chưa đủ, mà phải phấn đấu nổ lực vươn lên trong sự nghiệp nữa. Nếu chỉ hi vọng những điều này sẽ tạo ra thiện nghiệp giúp thay đổi số phận thì chả khác gì giao phó tương lai của mình cho một sức mạnh vô hình nào đó. Trong tư duy của người giàu và người nghèo rất khác nhau, muốn giàu thì phải có kiến thức kinh tế, phải học cách tư duy như một người thành đạt.
- Sinh ra không lành lặn, đó là một bất hạnh, tuy nhiên làm gì với nỗi bất hạnh đó mới là quan trọng. Có những người mãi chấp nhận sự thua thiệt đó và đổ tại nghiệp, nhưng cũng có người vươn lên làm chủ số phận của mình...
Nếu như người bình thường đổ thừa tại số phận thì nhiều người Phật tử lại đổ thừa do nghiệp. Chính sự đổ thừa này tước đi quyền làm chủ của mỗi người và khiến cho nhiều người nhìn vào Phật giáo như một tôn giáo mê tín, tin vào sự an bài của một khái niệm thần thánh nào đó. Chỉ khi thôi đổ thừa và tự nhận hết trách nhiệm về bản thân mình, khi đó chúng ta mới tự quyết định được cuộc đời của mình.
Bạn có quyền nhìn nhận mọi vấn đề theo nghiệp, nhưng đừng lấy nghiệp ra để bao che cho sự yếu kém của bản thân.
Tổng hợp
