Khi tìm hiểu về Hầu đồng và tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt chúng ta sẽ thấy mọi người nhắc đến Tam phủ và Tứ phủ. Vậy Tam phủ, Tứ phủ ở đây là gì? Bố trí điện thờ và hệ thống thần linh cụ thể như thế nào?
Tam phủ là gì?
– Tam: Là ba
– Phủ: Là nơi làm việc của các quan
– Tam phủ: Là nơi làm việc của các quan âm, chư vị thần linh của ba Miền: Thiên Phủ, địa phủ, thoải phủ
- Thiên phủ ( Màu Xanh – Vua cha Ngoc Hoang): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản bầu trời.
- Địa phủ (Màu Vàng – Vua cha Diem vuong): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản vùng đất đai
- Thủy Phủ ( Màu Trắng – Vua cha bat hai): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản miền sông nước.
Theo lịch sử phát triển của Tín ngưỡng Tam tứ phủ, thì khái niệm Tam phủ có trước, Tứ phủ có sau.
Vào Thời kỳ khởi nguyên của Tam phủ người ta cho rằng tam phủ gồm ba miền: Thiên, Địa, Thoải. Lúc đó Nhạc Phủ chưa có
Tứ phủ là gì?
Tứ phủ là nơi làm việc của các quan âm, chư vị thần linh của bốn Miền: Thiên Phủ, địa phủ, thoải phủ, Nhạc phủ
- Thiên phủ ( Màu Đỏ – Mẫu Cửu): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản bầu trời.
- Địa phủ (Màu Vàng – Mẫu Liễu) : Bao gồm các chư vị thần linh cai quản vùng đất đai
- Thủy Phủ ( Màu Trắng – Mẫu Thoải): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản miền sông nước.
- Nhạc Phủ ( Màu Xanh – Mẫu Thượng ngàn): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản miền rừng, sơn lâm
Theo sắp sếp thứ tự của các cụ ngày xưa là: Thiên, địa, thoải, nhạc (vì nhạc xuất hiện sau)
Ngày nay thì trong các khoa cúng và bản chầu văn sắp xếp theo thứ tự cao nhất là tầng Trời, tiếp đến cao nguyên rừng núi, sau đó là vùng sông nước, cuối cùng vùng địa phủ.
- 1. Đệ nhất thượng thiên
- 2. Đệ nhị thượng ngàn
- 3. Đệ tam thoải phủ
- 4. Đệ tứ khâm sai ( Đệ tứ địa phủ)
Như vậy tứ phủ vạn linh là chỉ toàn bộ chư thánh của tín ngưỡng thờ mẫu mà đứng đầu là Thánh Mẫu
Hệ thống thần linh tứ phủ
Như chúng ta biết, các Chư linh của Tứ phủ được phân chia theo vị trí sau đây
1. Bảo hộ dân quốc thánh mẫu:
- – Mẫu đệ nhất ( Thiên phủ) danh hiệu Thanh vân công chúa
- – Mẫu đệ nhị ( Nhạc phủ) danh hiệu Lê Mại đại vương
- – Mẫu đệ tam ( Thoải phủ) danh hiệu Xích lân công chúa
- – Mẫu đệ tứ ( Địa phủ) danh hiệu Liễu Hạnh Công chúa
Trong các đền, điện thờ tứ phủ, tam toà thánh mẫu được xếp theo thứ tự:
- Mẫu đệ nhất: Mẫu Liễu
- Mẫu đệ nhị: mẫu thượng ngàn
- Mẫu đệ tam: mẫu thoải
2. Phụ vương đại thánh ( Phối thờ)
- – Ngọc Hoàng thượng đế ( Thiên phủ)
- – Bát hải long vương ( Thoải phủ)
- – Tản viên Sơn thánh ( Nhạc phủ)
- – Thập diện minh vương ( địa phủ)
3. Hội đồng chúa (Phối thờ)
– Chúa Đệ Nhất Tây Thiên:
– Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ (Chúa Nguyệt Hồ):
– Chúa Đệ Tam Lâm Thao:
- * Chúa Cà Phê (Địa Phủ) & (Nhạc Phủ)
- * Chúa Long Giao (Nhạc Phủ)
- * Chúa Ngũ Hành Ngũ Phương (Nhạc Phủ)
- * Chúa Thác Bờ (Thoải Phủ)&(Nhạc Phủ)
- * Chúa Mọi (Nhạc phủ)
4. Ngũ vị tôn quan
- – Quan lớn đệ nhất thượng thiên: quyền cai Thiên phủ trên trời, là thần làm mưa làm gió, là quan trong cung điện Ngọc hoàng, mặc áo màu đỏ
- – Quan Lớn đệ nhị Thượng ngàn: Quyền cai rừng núi Lâm cung, lên rừng xuống biển tâu về Bát hải long vương, ông là vị giám sát trước để đánh trận xông pha, ông mặc áo màu xanh
- – Quan Lớn đệ tam thoải phủ: Là con vua Bát hải long vương, ông mặc áo bào màu trắng, cầm đôi bạch kiếm đi xông pha quỷ thế tà giới
- – Quan lớn đệ Tứ Khâm Sai: Là quan Địa linh quyền cai đất bằng, ông có trách nhiệm đi khâm sai các vùng dân, giữ an lành nước Việt, ông mặc áo màu vàng
- – Quan Lớn đệ Ngũ Tuần Tranh: Là quan lớn, mặc áo bào màu xanh biển, cầm thanh long đao to
- – Đệ nhất vương quan. Danh hiệu Quan điều thất
- – Đệ thập vương quan. Danh hiệu Quan Hoàng triệu
5. Tứ phủ chầu bà:
- – Chầu Đệ Nhất ( hóa thân thánh mẫu Thượng Thiên ). Thiên phủ
- – Chầu Đệ Nhị ( Nhạc phủ ): Danh hiệu Ngôi kiều công chúa
- – Chầu Đệ Tam ( hóa thân Mẫu Thoải ) Thoải phủ: Danh hiệu Thủy Điện công chúa
- – Chầu Thác Bờ ( Thoải phủ, Nhạc phủ): có người hầu giá thứ 3, tức là chầu đệ tam, bà chúa Thác bờ.
- – Chầu Đệ Tứ khâm sai Tứ phủ ( địa phủ): danh hiệu Chiêu dung công chúa. Đình Cốc thượng là nơi tôn thờ Chiêu dung công chúa Lý Ngọc Ba
- – Chầu Ngũ thờ ở Suối Lân , Lạng Sơn ( Nhạc phủ) : Danh hiệu Suối Lân công chúa
- – Chầu Lục ( Nhạc phủ) Danh hiệu Lục cung công chúa
- – Chầu Bảy ( Nhạc phủ) Danh hiệu Tân la công chúa
- – Chầu Bát thờ ở Tiên La Thái Bình ( Nhạc phủ ): Danh hiệu nữ tướng Bát nàn
- – Chầu Cửu ( Cửu Huyền Thiên Nữ – Bỉm sơn – Thanh Hóa )
- – Chầu Mười ở Mỏ Ba ( Đồng Mỏ – Chi Lăng ) Nhạc phủ: Danh hiệu nữ tướng Đồng mỏ Chi lăng
- – Chầu bé ở Bắc Lệ ( Nhạc phủ) Danh hiệu Chầu bé Bắc lệ
- – Chầu bà Bản đền: Danh hiệu thủ điện công chúa
6. Thập vị Thủy Tế:
- – Ông Hoàng Cả ( Thiên phủ): Danh hiệu ông Hoàng quận, Lê Lợi
- – Ông Hoàng Đôi ( Người Mán ): Nhạc phủ
- – Ông Hoàng Bơ thoải cung
- – Ông Hoàng Tư ( Thoải phủ) Danh hiệu ông Hoàng khâm sai
- – Ông Hoàng Năm
- – Ông Hoàng Lục Thanh Hà
- – Ông Hoàng Bảy ( Nhạc phủ) danh hiệu ông Hoàng Bảo Hà
- – Ông Hoàng Bát quốc ( Thoải phủ ) danh hiệu Ông Đệ bát đồng bằng sông diêm
- – Ông Chín Cờn ( Thiên phủ) danh hiệu ông Cờn môn
- – Ông Hoàng Mười ( địa phủ) danh hiệu ông Nghệ an
7. Tứ phủ thánh cô:
- – Cô cả Thượng Thiên ( thiên phủ)
- – Cô Đôi Thượng Ngàn ( Nhạc phủ)
- – Cô đôi cam đường ( nhạc phủ)
- – Cô Bơ Hàn Sơn ( Thoải phủ) tức là cô bơ bông, cô bơ Tây hồ
- – Cô Tư Ỷ La ( địa phủ)
- – Cô Năm Suối Lân ( nhạc phủ)
- – Cô Sáu Lục cung ( Nhạc phủ)
- – Cô Bảy Kim Giao ( nhạc phủ)
- – Cô Tám Đồi Chè ( nhạc phủ)
- – Cô Chín thượng ngàn
- – Cô Chín Giếng ( cô 9 Sòng )
- – Cô Mười Đông mỏ ( nhạc phủ)
– Cô bé Thượng ngàn
- Cô bé Đông Cuông ( Nhạc phủ)
- Cô Bé Suối Ngang ( Hữu lũng ). Nhạc phủ
- Cô bé Đèo Kẻng ( Thất Khê )
- Cô Bé Tân An ( Lào cai )
- Cô bé Cây xanh ( Bắc Giang )
- Cô bé Nguyệt hồ ( Bắc Giang )
- Cô bé Minh Lương( Tuyên Quang )
- Cô bé Cây xanh ( Tuyên Quang )
- cô bé Thác Bờ ( hòa Bình ) Thoải phủ
- Cô bé Thoải phủ ( Thoải phủ)
- cô bé Núi Dùm
- Cô bé Mỏ Than
- Cô bé Bản Đền
- Cô bé Den ( Cô bé Sóc ): Nhạc phủ
8. Thập vị Triều cậu:
- Cậu Hoàng Cả Phủ Giầy ( Thiên phủ)
- Cậu Hoàng Cả Sòng Sơn
- Cậu Hoàng Đôi ( Nhạc phủ)
- Cậu Hoàng Bơ ( Thoải phủ)
- Cậu Hoàng Tư
- Cậu Hoàng Năm
- Cậu Hoàng Bé Đồi Ngang ( Cậu Hoàng Quận ) Nhạc phủ
Ngoài ra ở mỗi bản đền lại có một cậu bé coi giữ gọi là cậu bé bản đền, trong đó thường hay ngự đồng như: Cậu Bé Phủ Bóng, Cậu Bé Đông Cuông ….
9. Ngũ hổ (ông lốt)
– Ngũ hổ:
- Hắc Hổ trấn giữ phương bắc
- Bạch Hổ trấn giữ phương tây
- Hoàng Hổ trấn giữ trung tâm
- Thanh Hổ trấn giữ phương đông
- Xích Hổ trấn giữ phương nam
– Ông Lốt (rắn)
- Thanh Xà Đại tướng quân
- Bạch xà đại tướng quân
